با توجه به روایات اسلامی، امیرالمومنین علیه السّلام دارای چنان فضائلی است که اگر درختان عالم قلم شوند، دریاها مرکب و جن و انس کتابت کنند، هرگز نمی‌توانند تمام فضائل او را بنویسند.
سخن گفتن از فضائل امیرالمومنین علیه السّلام دشوار است؛ چراکه رسول خدا صلّی الله علیه و آله در شأن و منزلتش فرمود: «خداوند متعال برای برادرم علی بن ابی طالب، فضائلی قرار داده که جز خودش نمی‌تواند آنها را شمارش کند. هر کس به یکی از فضائل علی اقرار کند، خداوند گناهان گذشته و آینده اش را می بخشد حتی اگر در روز قیامت به اندازه گناهان همه‌ی جن و انس گناه کرده باشد.
هرکس یکی از فضائل او را در جایی بنویسد، تا زمانی که نشانه‌ای از آن نوشته به جا بماند، ملائکه برایش استغفار می کنند. هر کس به فضیلتی از فضائل علی گوش فرا دهد، خداوند گناهانی را که او با گوش خود مرتکب شده، می‌آمرزد؛ و هر کس به نوشته‌ای بنگرد که فضائل علی در او نوشته شده است، خداوند گناهانی را که او با چشمش مرتکب شده می‌بخشد.»[1]
زبان از توصیف شخصیت آن امام همام لال، قلم ها از نگاشتن فضائل او شکسته و کُمیت عقل از درک جایگاه و مقام او لَنگ است. تبلور فضائل امیرالمومنین علیه السلام سرتاسر آیات قرآن را فرا گرفته است که در اینجا برآنیم یک مورد از آن را بیان کنیم.
یکی از یاران امام ششم نقل می‌کند که از حضرت امام جعفر صادق علیه السلام درباره كلام خداوند عزّ و جلّ: «وَالشَّمْسِ وَضُحَاهَا» پرسیدم و ایشان فرمود: مقصود از خورشید در این آیه، رسول خدا صلی الله علیه و آله است كه خداوند با او دین مردم را برایشان آشكار كرد.
عرض كردم: «وَالْقَمَرِ إِذَا تَلَاهَا» یعنی چه؟ ایشان فرمود: ماه در این آیه، امیر مؤمنان علیه السلام است كه از پی رسول خدا صلی الله علیه و آله برآمد و پیامبر علم را در علی علیه السلام دمید.
عرض كردم: «وَاللَّیْلِ إِذَا یَغْشَاهَا» به چه معنا است؟ امام فرمود: مقصود از تاریکی در این آیه، پیشوایان جور هستند، كسانی كه بدون توجه به خاندان رسول خدا صلّی الله علیه و آله در امر (خلافت) خودسری كردند و در جایگاهی نشستند كه خاندان رسول خدا صلّی الله علیه و آله به آن سزاوارتر از آنان بودند و این گونه دین خدا را با جور و ستم پوشاندند. پس خداوند از كار آنان حكایت كرد و فرمود: «وَاللَّیْلِ إِذَا یَغْشَاهَا».
عرض كردم: تفسیر «وَالنَّهَارِ إِذَا جَلَّاهَا» چیست؟ فرمود: منظور از روز و روشنایی که تاریکی را کنار می‌زند، آن امام از فرزندان حضرت فاطمه سلام الله علیها است كه از او درباره دین رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم می‌پرسند و او برای هر كس كه بپرسد، آن را روشن می گرداند، پس خداوند سخن وی را حكایت كرد و فرمود: «وَالنَّهَارِ إِذَا جَلَّاهَا» که مقصود همان قیام مهدی موعود است.[2]
آری امیرالمومنین در این سوره به ماه تشبیه شده است همانگونه که نبی مکرم اسلام صلّی الله علیه و آله فرمود: «مَثَل من در میان شما مَثَل خورشید و مَثَل علی علیه السلام، مَثَل ماه است، پس چون خورشید ناپدید شد، با ماه، راه هدایت خود را بیابید.»[3]
امام صادق در ادامه فرمودند: مقصود كلام خداوند متعال از «قَدْ أَفْلَحَ مَن زَكَّاهَا» در سوره شمس، امیر مؤمنان حضرت علی علیه السلام است كه پروردگارش وی را پاك گردانید.[4]
سوره شمس یکی از سوره‌های قرآن است که مناقب و فصایل امیرالمومنین علیه السلام را بیان کرده است.
پی نوشت
[1] بحارالانوار، ج38، ص196.
[2] کافی، ج8، ص50.
[3] تاویل الآیات، ج2، ص803.
[4] تفسیر قمی، ج2، ص422.
ابن عباس، مفسر مشهور تاریخ اسلام که اهل سنت ارادت ویژه‌ای به او دارند، بیان داشته است که در حق هیچ کسی، به اندازه علی علیه السلام، آیه نازل نشده است و تعداد آن بیش از سیصد آیه است.