طبق گزارش های مشهور تاریخی و روایات معتبر شیعه و اهل سنت، امیرالمومنین علیه‌السلام در حال نماز مورد اصابت ضربت شمشیر ابن ملجم قرار گرفتند.
برخی افراد و جریان ها، در فضای مجازی به جعلى بودن كل داستان ضربت خوردن امام على علیه‌السلام در محراب و جمله معروف «فُزْتُ وَ رَبِّ الْکَعْبَه؛ به پروردگار کعبه سوگند، رستگار شدم.» پرداخته اند و با استناد به نظریه تاریخی، در مورد ضربت خوردن حضرت على علیه‌السلام آورده اند:
على در بيرون فرياد می‌زد و مردم را به نماز دعوت می‌كرد كه ابن ملجم و همراهانش در حالى كه می‌گفتند: ای علی! حکم از آن خداست، نه براى تو، ابن ملجم بر فرق على زد، ضربتِ شبيب به چارچوب در خورد، امّا مجاشع بن وردان گريخت. على گفت: نگذاريد اين مرد فرار كند.
این جریان شبهه کننده با استناد به اين سند تاريخى دو نتیجه می‌گیرد:
١. على در حياط مسجد بود و نه در محراب.
٢. علی پس از ضربت خوردن گفت: «لا يَفوتَنَّكُمُ الرَّجُلُ؛[1] نگذاريد اين مرد بگريزد».[2]
در پاسخ به این شبهه، بیان چند نکته لازم است:
نکته اول: مستندی که شبهه کننده ارائه می‌کند، کتاب مروج الذهب مسعودی است که نگارنده آن ظاهرا اهل تسنّن می‌باشد[3] و این نظریه غیرمشهور محسوب شده و مخالف و نظر مشهور تاریخ نگاران است.
نکته دوم: اقوال مشهور تاریخ نگاران نسبت به کیفیت شهادت امیرالمؤمنین علیه‌السلام عبارتند از:
روایت اول: «امیرالمومنین علیه‌السّلام فرمود: [آنگاه که رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله فضایل ماه رمضان را برشمرد] من برخاستم و گفتم: ای رسول خدا، بهترین کارها در این ماه چیست؟ فرمود: ای ابوالحسن، بهترین عمل در این ماه پرهیز از محرمات الهی است. سپس گریست، عرض کردم: ای رسول خدا چرا گریه می‌کنی؟ فرمود: برای آن کاری که در این ماه نسبت به تو صورت خواهد گرفت، گویا تو را می‌نگرم که برای خدایت نماز می‌گذاری و شقی‌ترین مردم که برانگیخته شده، ضربتی بر فرق تو وارد می‌آورد که محاسنت را بدان خضاب می‌کند.»[4]
روایت دوم: روایت لیث بن سعید:
احمد بن حنبل(م241ق) و نیز ابن عساکر(م571ق) با اسناد خود از لیث بن سعید نقل می‌کنند: «علی علیه‌السّلام در حال نماز صبح، مورد ضربت شمشیر مسموم ابن ملجم قرار گرفت و بدان سبب درگذشت (به شهادت رسید)...».[5]
روایت سوم: روایت میثم تمار:
ابن ابی الدنیا(م281ق) با اسنادش از عمران بن میثم و وی از پدرش میثم تمار نقل می‌کند: «امیرالمومنین علیه‌السلام تکبیر نمازش را گفت و [بعد از حمد] یازده آیه از سوره انبیاء را خوانده بود که ابن ملجم از صف نماز با شمشیر ضربتی بر فرق سر حضرت فرود آورد...».[6]
پی‌نوشت‌ها:
[1]. بحارالانوار، ج42، ص239.
[2]. https://t.me/daricheh_t/8466.
[3]. fa.wikishia.net/view/علی_بن_حسین_مسعودی
[4].«قالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ(ع)فَقُمْتُ فَقُلْتُ يَا رَسُولَ اللَّهِ مَا أَفْضَلُ الْأَعْمَالِ فِي هَذَا الشَّهْرِ فَقَالَ يَا أَبَا الْحَسَنِ أَفْضَلُ الْأَعْمَالِ فِي هَذَا الشَّهْرِ الْوَرَعُ عَنْ مَحَارِمِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ ... ». عیون اخبار الرضاعلیه‌السّلام، شیخ صدوق محمد بن علی، ج1، ص297.
[5].«أَخْبَرَنِي اللَّيْثُ بْنُ سَعْدٍ، أَنَّ عَبْدَ الرَّحْمَنِ بْنَ مُلْجَمٍ ضَرَبَ عَلِيًّا فِي صَلَاةِ الصُّبْحِ عَلَى دَهْسٍ بِسَيْفٍ كَانَ سَمَّهُ بِالسُّمِّ، ...». فضائل الصحابة، أبوعبدالله أحمد بن محمد بن حنبل بن هلال بن أسد الشيبانی، ج2، ص558؛ / و تاريخ دمشق، أبو القاسم علي بن الحسن بن هبة الله المعروف بابن عساكر، المحقق: عمرو بن غرامة العمروی، ج42، ص557.
[6]. «عمران بن ميثم عن أبيه أن عليا خرج فكبر في الصلاة ثم قرأ من سورة الأنبياء إحدى عشرة آية ثم ضربه ابن ملجم من الصف على قرنه...». مقتل أمير المؤمنين علی بن أبی طالب عليه‌السلام، أبوبكر عبدالله بن محمد بن عبيد بن سفيان بن قيس البغدادی الأموي القرشی المعروف بابن أبی الدنيا، المحقق: إبراهيم صالح، ص30.
شبهه: عالمان شیعه با فضیلت‌سازی برای امام اول‌شان، به دروغ گفته‌اند که علی علیه‌السلام در مسجد و در حال نماز ضربت خورده است؛ اما در منابع تاریخی آمده که امام علی علیه‌السلام در حیاط مسجد کوفه ضربت خوردند و بعد از آن جمله «لا يَفوتَنَّكُمُ الرَّجُلُ؛ نگذاريد اين مرد بگريزد» را گفتند.
پاسخ: سخنی که شبهه کننده برای ادعای خود مطرح می‌کند؛ نظریه غیرمعتبر در این موضوع است و در مقابل، تاریخ دانان مشهور و روایات معتبر شیعه و اهل تسنّن به صراحت، ضربت خوردن حضرت در درون مسجد کوفه و در حال نماز را بیان می‌کنند؛ پس طبق قول صحیح، حضرت در حال نماز در مسجد کوفه توسط ابن ملجم به شهادت رسید.