رجوع نمودن ائمه علیهم السلام به طبیب در هنگام بیماری

برخی با القای این شبهه که با وجود علم امام و نیز دعای حسنین علیهما‌السلام برای شفای پدر، چرا برای درمان به سراغ پزشک یهودی رفتند. این گروه با القای چنین شبهاتی علاوه بر بدبینی جامعه به دین و رهبران دینی به دنبال اثبات تقدم علم بر دین  و ناکارآمدی دین در حل مسائل جامعه هستند. آنچه از این شبهه و نزدیک به آن به ذهن متبادر می شود این است که آیا رجوع ائمه علیهم السلام در هنگام بیماری به پزشک با علم لدنی ایشان منافات دارد؟

در پاسخ به این شبهه می گوییم:

یک: اخبار و روایات نشان می دهند سیره پزشکی ائمه علیهم السلام در هنگام بیماری رجوع به پزشک بوده است، چنان که در اواخر عمر مبارک پیامبر پزشکان زیادی بر بالین حضرت برای درمان ایشان حاضر می‌شدند.[1] گاهی نیز عرب و غیر عرب داروهایی را برای درمان به حضرت پیشنهاد می دادند و پیامبر از آنها استفاده می نمود.[2] در هنگام مسمومیت امام حسن علیه السلام نیز پزشكى براى امام آوردند و پزشک به معاينه حضرت پرداخت.[3] همچنین روایات فراوانی وجود دارد که ائمه برای درمان برخی امراض طبیبانی برای فصد یا حجامت حاضر می‌نمودند و خود به ایشان گاهی برخی امور را تذکر می دادند.[4]

دو: سیره پزشکی ائمه علیهم‌السلام بر این بوده که افراد را هنگام بیماری به طبیب ارجاع می دادند. حال چگونه ممکن است رهبران دینی که الگوی عملی برای دیگران هستند خود از عمل به آنچه به مردم سفارش می کنند امتناع ورزند؛ برای نمونه پیامبر هر كس را كه بيمار بود فرمان مى‌داد تا به پيش «حارث بن کلده» رود و از بيمارى خود از او بپرسد.[5] یا وقتی از امام صادق علیه السلام درباره كسى كه يهودى يا مسیحی او را مداوا كنند، سؤال شد، حضرت فرمودند: «در این درمان باکی و اشکالی نیست، همانا درمان به‌دست خداست.»[6]

بنابراین، جدای از دینِ پزشک و متخصص یا مسلمان بودن یا نبودن او علم و مهارت وی برای پیامبر و دیگر ائمه علیهم السلام قابل احترام و ارزش بوده است؛ چنان که گاهی وفات برخی از آنها برای پیامبر ناراحت کننده بود.[7]

سه: حضور پزشک یهودی بر بالین حضرت علی علیه السلام به سبب تخصص و آگاهی وی به علوم پزشکی نسبت به دیگر اطبای کوفه بوده است[8] و منافاتی با علم امام به امور پزشکی ندارد، زیرا حضرت همانند دیگران از تخصص پزشکان برای درمان استفاده می‌نمود. البته این روایت از ابی الدنیا (م 289)عالم سنی متعصب نقل شده[9] و از جهت سندی ضعیف است.[10]

چهار: می توان یکی از علل حضور پزشک بر بالین امامان معصوم علیهم السلام را عدم ظرفیت عوام دانست که اگر طبیب بر بالین ایشان حاضر نمی شد، انگشت اتهام قتل امام به سوی آنان می رفت. در ماجرای امام علی علیه السلام نیز اگر حسنین علیهما‌السلام چنین نمی کردند انگشت اتهام قتلِ امام به سوی آنان می رفت و جاهلان می گفتند اگر در آوردن پزشک کوتاهی نمی‌شد امام زنده می ماند.

پنج: رجوع پیامبر یا امام به طبیب یا ارجاع مریض به پزشک حاکی از عدم آگاهی پیامبر یا امام به علم طبابت یا فنون آن نیست؛ بلکه هدف امام از این کار ارزش و استفاده از علم و تخصّص دیگران است هر چند این تخصص در اختیار فرد یهودی باشد. چنان که پیامبر به پزشکان یهودی، مسیحی، و دیگر اقوام و ادیان اجازه می‌داد در کشور اسلامی و شهر مدینه، مطب داشته باشند و مردم را ویزیت کنند؛ یا در حکومت امام علی علیه السلام طبیب یهودی حق مطب و درمان بیماری‌ها را از سوی حکومت داشته است.[11]

بنابراین سفارش و استفاده ائمه از پزشکان در هنگام بیماری منافاتی با علم و آگاهی ایشان به فنون پزشکی ندارد. خداوند متعال در دنیا کارهای بندگان خود را با اسباب مادی و معنوی پیش می‌برد و این سنت الهی است که هرچیزی را به وسیله اسباب به انسان می‌دهد و برای همگان حتی انبیاء الهی و معصومان یکسان است. از این رو این اعتقاد که باید تمام علوم، از جمله علم پزشکی، فقط از دین و پیشوایان دینی گرفته شود، مخالف سیرة معصومان است.

پی نوشت:
1. کتانی، نظام ادارى مسلمانان در صدر اسلام، سمت، 1391، چ 3، ص 213.
2. همان، ص 213، به نقل از: ابن سعد، الطبقات الکبری، ج 1، ص 310.
3. حدیث حوزه، ج 4، ص 155، به نقل از: زندگانى حسن بن على، ج 2، ص 586.
4. ابن فروخ صفار قمی، بصائر الدرجات، ج 1، ص 338.
5. همان، ج 3، ص 108 و ج 6، ص 47.
6. مجلسی، بحار الانوار، ج 59، ص 74.
7. حسن زاده آملی، ده رساله فارسی، ص 366.
8. قمی، منتهی‌الآمال‌، ج 1، ص 423.
9. ابی الدنیا، مقتل علی (ع)، ص 40.
10. جیمز. بی . الامی، مصادر کتاب مقتل امیر المومنین (ع)، ترجمه محمد منیب، فصلنامه سخن تاریخ، ش 27، تابستان 97، ص 107.
11. دانشنامه امام علی (ع)، ج 1، ص 376.