مسیر بندگی خط مستقیمی است که ابتدای آن توکل و توسل و توفیق است و انتهای آن رضوان الهی. در میان این راه انسان آزمایش می‌شود و با این آزمایش است که اگر غل و غشی در نیات او باشد عیان می‌شود، و اگر بود باید برطرف گردد زیرا در درگاه الهی جز طیبات راه ندارد.
بد نیست ماجرایی از عارف حق آیت‌الله قاضی رحمت‌الله علیه را بازخوانی کنیم. آیت‌الله سید محمد حسینی همدانی – صاحب تفسیر «انوار درخشان»- می‌فرمودند: در مدرسه قوام حجره‌ای داشتم. مطلع شدم مرحوم آقای قاضی تبریزی نیز در گوشه تنگ مدرسه حجره کوچکی اختیار کرده‌اند. در این مدت نزدیکی با مرحوم قاضی، حالات و جریاناتی از ایشان می‌دیدم که در عمرم جز در مرحوم نائینی و اصفهانی، در شخص دیگری ندیده بودم. او را چنین یافتم که در تمام رفتار و اخلاق اجتماعی و خانوادگی و تحصیلی خود غیر از همه‌کسانی بود که من از نزدیک در درس آن‌ها و یا در کنار آنان تحصیل می‌کردم، مخصوصاً اینکه او را دائم السکوت و الصمت می‌یافتم. احیاناً از دادن پاسخ نیز طفره می‌رفت و گاهی احساس می‌کردم که برای او پاسخ دادن بسیار سخت است تا اینکه تصادفاً به نکته‌ای برخوردم که بسیار توجه مرا جلب کرد و آن‌هم این بود که داخل دهان مرحوم قاضی کبود بود، از استاد پرسیدم علت چیست؟ ایشان مدت‌ها پاسخم نداد بعدها که خیلی اصرار کردم و عرض کردم که به جهت تعلیم می‌پرسم و قصد دیگری ندارم، باز به من چیزی نفرمود تا اینکه روزی در جلسه خلوتی فرمودند: «آقا سید محمد! برای طی مسیر طولانی سیر و سلوک، سختی‌های فراوانی را باید تحمل کرد و از مطالب زیادی نیز باید گذشت؛ آقا سید محمد! من در آغاز این راه در دوران جوانی برای اینکه جلوی افسارگسیختگی زبانم را بگیرم و توانائی بازداری آن را داشته باشم 26 سال ریگ در دهان گذارده بودم که از صحبت و سخن فرسایی خودداری کنم، این‌ها اثرات آن دوران است!».
بله، پیمودن مسیر تقوا این‌چنین سخت است که خداوند بعد از عبارت «إِنَّ الَّذينَ قالوا رَبُّنَا» می‌فرماید «ثُمَّ استَقاموا»، و البته در پیمودن این راه دشوار یاری خداوند نیز نزدیک است «أَلَا إِنَّ نَصْرَ اللَّهِ قَرِيبٌ» (بقره، ۲۱۴). ولی این نصرت الهی شامل همگان نمی‌شود «وَلَیَنصُرَنَّ اللهُ مَن یَنصُرُه» (حج، ۴۰). معنای این سخن الهی این است که مؤمنان وظایفی بر عهده دارند که باید بر انجام آن‌ها استقامت داشته باشند. اگر بخواهیم آیه‌ای را ذکر کنیم که کلیت را در بر داشته باشد شاید بهتر از آیه سوم سوره نصر نیابیم «إِلَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَتَوَاصَوْا بِالْحَقِّ وَتَوَاصَوْا بِالصَّبْرِ». تواصی یعنی سفارش کردن، مثل وقتی‌که پدری در بستر احتضار فرزندانش را وصیت می‌کند، که هم پدر در انتخاب سخنانش دقیق است و هم فرزندان در اجرای فرمان‌هایش حساس.
این همان قول سدید و استوار است، منتها این بار در برابر دوستان. بله، در برابر دوستان هم باید تقوای الهی را رعایت کرد. برای تربیت هم، برای تبلیغ هم، برای مدیریت هم. در همه عرصه‌ها باید این محکم بودن سرلوحه کار قرار داشته باشد، پیامبر گرامی اسلام می‌فرمایند خدا رحمت کند بنده‌ای را که وقتی کاری را انجام می‌دهد آن را محکم و متقن انجام می‌دهد، «رَحِمَ اللَّهُ اِمرَأً عَمِلَ عَمَلاً فَاَتقَنَه» (مسائل علی بن جعفر و مستدركاتها، علی بن جعفر علیه‌السلام ص ۹۳).
این سداد در منطق و اتقان در سخن شامل هر گزینه‌ای در زندگی انسان حتی دین و دین‌مداری نیز می‌شود. آموزش دین، تبلیغ دین، اقامه دین، این‌ها همه نیازمند قول سدید و فعل متقن هستند. اصلاً فهم درست دین مهم‌ترین مسئله است که به خواست خداوند به این موضوع خواهیم پرداخت.