یک قرن دشمنی با ایران

تحریم اقتصادی (Economic Boycott) یکی از شیوه‌های وادارسازی کشورِ تحریم شونده، به انجام رفتار سیاسیِ مورد نظرِ کشور تحریم کننده است. استفاده از ابزارهای مالی و اقتصادی، همواره در طول تاریخ، یکی از روش‌های مؤثر نظام سلطه‌، در گسترش دامنه‌ی نفوذ خود در کشورهای هدف بوده است. تحریم ایران توسط قدرت‌های بزرگ غربی موضوع بدیعی نیست، با نگاهی به سده‌ی اخیر می‌توان نمونه‌های این مدعا را به راحتی مشاهده کرد.

اولین تجربه تحریم ایران توسط غرب، به جنگ جهانی اول یعنی بین سال‌های 1297 تا 1300 شمسی برمی‌گردد. قوای انگلستان پس از اشغال کشور، مرزهای ایران را به روی تجار بستند و با ایجاد تحریم‌های گسترده، مانع ورود گندم و اقلام خوراکی به کشور شدند. اقدامی که نتیجه‌ی آن  نسل کشی فاجعه آمیزی شد که قطعا در تاریخ نمونه‌ای برای آن نمی‌توان یافت. مرگ بیش از 9 میلیون نفر از ایرانِ 20 میلیونیِ آن دوران یک هلوکاست واقعی بود که البته هیچ‌گاه دولت بریتانیا در قبال آن مجازات نشد.

اما اولین تجربه رسمیِ تحریم ایران به دوران محمد مصدق و سیاست او مبنی بر «ملی شدن صنعت نفت» باز می‌گردد. پس از اینکه انگلستان منافع خود از صنعت نفت ایران را به‌دلیل ملی شدن آن از دست داد، درصدد بر آمد تا با استفاده از ابزار تحریم و فشار اقتصادی بر ایران، که تنها درآمدش منابع حاصل از فروش نفت بود، جریان ملی شدن صنعت نفت در ایران را «مهار» کنند. در آن زمان دولت قصد داشت با دریافت وام ۲۵ میلیون دلاری از بانک صادرات و واردات از آمریکا، بخشی از درآمدهای حاصل از فروش نفت را جایگزین کند. اما آمریکا از پرداخت وام به ایران خودداری و یک شرط گذاشت: "پرداخت وام پس از حل چالش نفت ایران و انگلستان". دولت ایران حتی مساله بدهی‌های باقی‌مانده شوروی از جنگ جهانی دوم را مطرح کرد، اما شوروی نیز از پرداخت این بدهی خودداری کرد.(1)

اولین تحریم اقتصادی آمریکا علیه جمهوری‌اسلامی در سال ۱۹۸۰ در واکنش به گروگانگیری سفارت آمریکا انجام گرفت. این تحریم، قرارداد فروش صدها میلیون دلار تجهیزات نظامی را که در زمان محمدرضا پهلوی به امضا رسیده بود، لغو و فروش تجهیزات نظامی به ایران را غیر قانونی نمود. ۱۲ بیلیون دلار دارایی های دولت ایران در آمریکا را مصادره نمود و کلیه مبادلات تجاری بین ایران و آمریکا را ممنوع کرد.(2) اما این پایان کار نبود. در ۷ آبان ۱۳۶۶ (۲۹ اکتبر ۱۹۸۷) طبق تصمیم کنگره‌ آمریکا، ورود کالاها و فرآورده‌های آمریکایی به‌ ایران تحریم شد. این تحریم دامنه‌ وسیعی از محدودیت‌ها و ممنوعیت‌های اقتصادی، فناوری، نظامی‌ و راهبردی را در برمی‌گرفت.

اما  4تحریم اساسی آمریکا علیه ملت ایران که با حمایت تمام قدرتهای غربی همراه بود عبارتند از:
_تحریم "داماتو"؛ به موجب قانون تحريم ايران هرگونه سرمايه‌گذاري بيش از 40 ميليون دلار در سال براي توسعه بخش نفت وگاز در ايران توسط هر شركتي در دنيا ممنوع است.(3)
_تحریم "ایسا"؛ طبق قانون ایسا، سقف سرمایه‌گذاری در بخش نفت و گاز ایران و لیبی از 40 ( در قانون داماتو) به 20 میلیون دلار کاهش یافت.(4)
_تحریم"کاتسا"؛  این قانون راهبرد منطقه‌ای مقابله با تهدیدهای متعارف و غیرمتوازن ایران در خاورمیانه و شمال آفریقا، اعمال تحریم های بیشترِ برنامه موشک های بالستیک ایران، اعمال تحریم های مرتبط با تروریسم در رابطه با سپاه پاسداران، اعمال تحریم های تسلیحاتی، حمایت از تروریسم ( نیروهای مقاومت در منطقه) و حقوق بشری را در برمی‌گرفت.(5)

_تحریم "یوترن"؛ تا قبل از سال ۲۰۰۸ بانک‌های ایرانی با واسطه بانک‌های خارجی (مانند بانک‌های سوییسی) از چرخه دلار استفاده می‌کردند. این نوع همکاری در نظام بانکی با عنوان «U-Turn» شناخته می‌شد، بر همین اساس ایران می‌توانست مهم‌ترین تجارت خارجی خود یعنی فروش نفت خام خود را با استفاده از دلار انجام دهد. اما از نوامبر ۲۰۰۸ این مقررات تغییر کرد و بر اساس مصوبه وزارت خزانه‌داری آمریکا استفاده بانک‌های ایرانی از این خدمت ممنوع شد و عملا ایران از هرگونه تجارتی محروم شد.

موارد یاد شده تنها بخشی از گستره‌ی تحریم‌های آمریکا البته با حمایت اروپا علیه ملت ایران بوده است. از همین رو چندی پیش علی قلی‌زاده، پژوهشگر سیاستگذاری انرژی و استاد تاریخ روابط بین‌الملل در ایران در پاسخ به اظهارات جانبدارانه مجری بی بی سی گفت:«تحریم ها و خصومت های آمریکا محدود و محصور به برنامه هسته‌ای ایران نبوده و این کشور دست کم 70 سال است که خصومت و تهدید و تحریم را اعمال کرده است؛ ایران بارها با آمریکا توافق و حتی کمک اطلاعاتی و نظامی کرده است اما متاسفانه این رفتارها هیچ تغییری در استراتژی آمریکا نداده است».!(6)

تاریخ نشان داده تنها راه مقابله با تحریم‌ها عبارت است از قوی شدن، چه اینکه رهبر حکیم انقلاب نیز بر همین امر تاکید داشته، فرمودند: تلاش در این جنگ نرم، زمینه‌سازی برای تهی شدن نظام از عناصر قدرت است؛ وقتی اقتدار نبود، دیگر از بین بردنش و کشاندنش به این سَمت و به آن سَمت، کار مشکلی برای ابرقدرت‌ها نخواهد بود؛ میخواهند او را وادار کنند به تبعیّت،(7) کشور بایستی قوی بشود؛ قوی شدن کشور جزو هدفهای ما است. قرآن میفرماید که «وَ اَعِدّوا لَهُم مَااستَطَعتُم مِن قُوَّة»؛ هر چه میتوانید قوّت را زیاد کنید.(8)

پی‌نوشت؛
1. ایرنا  https://b2n.ir/d94772
2. مرکز اسناد انقلاب https://b2n.ir/u17301
3. همشهری https://b2n.ir/d13966
4. صداو سیما https://b2n.ir/r93448
5. عصرایران https://b2n.ir/d74804
6. همشهری https://b2n.ir/q65711
7. رهبرانقلاب 6/3/1395
8. رهبر انقلاب 3/1/1399