اعتقادات شیعه دوازده امامی بر گرفته شده از آیات قرآن و روایات ناب اهل بیت علیهم السلام است و هیچ گونه غلو و زیاده روی در آن وجود ندارد.
یکی از مسائلی که از طرف برخی روشنفکران به شیعه نسبت داده می‌شود غلو است، اینکه شیعیان نسبت به اهل بیت علیهم السلام غلو کرده و آنها را از حد و مرزشان، بالاتر می‌برند. اینها حتی علمایی مانند امام خمینی رحمت الله علیه را از جمله غالیان؛ بلکه جمهوری اسلامی ایران را نظامی بر مبنای غلو معرفی می‌کنند در حالی که یا معنای غلو را نمی‌دانند و یا از مقام اهل بیت علیهم السلام بی‌خبرند.
تعریف غلو
لغت شناسان غلو را به معنای «تجاوز از حد و اندازه، افراط و زیاده روی و توصیف انسان یا چیزی بیش از آنچه در اوست» معنی کرده‌اند.[1] پس زیاده روی در مورد کسی یا چیزی بیش از آنچه دارد، غلو است مانند کسی که امیر المومنین علیه السلام را از حد انسانیت خارج و به مقام الوهیت برساند.
قرآن کریم به شدت برخی از اهل کتاب را توبیخ کرده و آنها را کافر می‌داند؛ زیرا آنها حضرت عیسی را خدا می‌دانستند.[2] به همین منظور آنها را از هر گونه غلو و زیاده روی نهی می‌کند؛ «يا أَهْلَ الْكِتابِ لا تَغْلُوا في دينِكُمْ وَ لا تَقُولُوا عَلَى اللَّهِ إِلاَّ الْحَقَّ إِنَّمَا الْمَسيحُ عيسَى ابْنُ مَرْيَمَ رَسُولُ اللَّهِ وَ كَلِمَتُه؛[3] ای اهل کتاب! در دین خود، غلوّ (و زیاده روی) نکنید! و درباره خدا، غیر از حق نگویید! مسیح عیسی بن مریم، فقط فرستاده خدا و کلمه (و مخلوق) اوست.» مسیحیان، گاهی حضرت عیسی را خدا، گاهی فرزند خدا و گاه اموری را مستقلاً به او نسبت می‌دادند و بر همین اساس مورد توبیخ قرآن کریم قرار گرفتند.
هر چند در بین شیعیان نیز افرادی پیدا می‌شوند که به گونه‌ای اهل غلو باشند؛ ولی اساس مکتب شیعه از چنین اتهاماتی به دور است.
مقامات اهل بیت علیهم السلام
خداوند متعال، مقاماتی را برای اهل بیت علیهم السلام قرار داده است که گاهی نشناختن آنها و جهل به آن، باعث می‌شود قائلین به آنها متهم به غلو شوند، به همین منظور امیرالمومنین علیه السلام فرمودند: «إِيَّاكُمْ وَ الْغُلُوَّ فِينَا قُولُوا إِنَّا عَبِيدٌ مَرْبُوبُونَ وَ قُولُوا فِي فَضْلِنَا مَا شِئْتُمْ؛[4] از غلو و زیاده روی در مورد ما اهل بیت بپرهیزید، ما را بندگان خدا و تربیت شدگان او بدانید و در فضل ما هر چه می‌خواهید بگویید.» آنچه از این گونه روایات فهمیده می‌شود که اهل بیت علیهم السلام دارای مقامی بس والا هستند.
برخی مقامات اهل بیت علیهم السلام
خداوند متعال به صراحت، مقام ولایت را برای اهل بیت علیهم السلام قرار داده است، همان ولایتی که به پیامبرش داده است؛ «إِنَّما وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذينَ آمَنُوا الَّذينَ يُقيمُونَ الصَّلاةَ وَ يُؤْتُونَ الزَّكاةَ وَ هُمْ راكِعُون؛[5] سرپرست و ولیّ شما، تنها خداست و پیامبر او و آنها که ایمان آورده‌اند؛ همان‌ها که نماز را برپا می‌دارند، و در حال رکوع، زکات می‌دهند.» قسم سوم ولایت در آیه، مربوط به امامان شیعه علیهم السلام است.[6]
در این آیه، خداوند ولایت پیامبر و امامان را در کنار ولایت خودش قرار داده است. همچنین خداوند قدرت و علمی ممتاز و خاص در اختیار اهل بیت علیهم السلام قرار داده است،[7] با این تفاوت که ولایت، قدرت و علم خدا ذاتی و نامحدود است؛ ولی اینگونه صفات در مورد پیامبر و اهل بیت عرضی و محدود است.
پس اینگونه موارد از جمله اعتقادات شیعه دوازده امامی است که هیچ‌گونه منافاتی با مقام انسانیت اهل بیت علیهم السلام ندارد؛ زیرا خدا با قدرت و علم بی‌نهایت خود، این صفات را در اختیار ائمه علیهم السلام قرار داده است، پس قائل شدن به این صفات برای اهل بیت علیهم السلام هرگز غلو نخواهد بود.
پی نوشت
[1]. نهایة، ابن اثیر، ج3، ص382؛ لسان العرب، ابن منظور، ج15، ص132.
[2]. سوره مائده، آیه17.
[3]. سوره نسا، آیه171.
[4]. خصال، صدوق، ج2، ص614.
[5]. سوره مائدة، آیه55.
[6]. کافی، کلینی، ج1، ص146.
[7]. سوره رعد، آیه43؛ کافی، کلینی، ج1، ص229.
از جمله مسائلی که به تازگی از سوی برخی روشنفکران، دستخوش تحریف قرار گرفته، غلو است. اینان برای رسیدن به اهداف خود، علمایی مانند امام خمینی رضوان الله علیه را متهم به غلو می‌کنند در حالی که اینها نه معنای غلو را می‌دانند و نه مقام اهل بیت و شیعه را خوب شناخته‌اند.