در بررسی صحت و نادرستی ادراکات ذهن، باید به ورودی داده های ذهن دقت کرد و فهمید که ذهن از چه نوع داده ای استفاده کرده است.
توحید و خداشناسی، یک بحث «عقلی و فطری» در هستی شناسی می باشد و نمی تواند یک مقوله ذهنی باشد؛ زیرا بحث به وجود یا عدم بر می‌گردد، که اثبات یا نفی آن نیز کار ذهن نیست؛ زیرا ذهن فقط قدرت تصور را دارا می باشد و این عقل است که با برهان و استدلال مبتنی بر بدیهیات اولیه دست به اثبات وجود خدا می زند.
به عبارتی دیگر عقل با قوه استدلالی که دارد، برهان های مختلفی را برای اثبات وجود خدا ارائه می نماید؛ برهان هایی مانند برهان امکان و وجوب، برهان حدوث، برهان نظم و... به عبارتی دیگر، موجود، بدون وجود آورنده نمی‌تواند وجود داشته باشد، لابد یک پدیدار کننده ای باید باشد تا این موجود تحقق و هستی پیدا نماید. به همین دلیل حتی ماتریالیست‌ها یا همان مادی گرایان در جستجوی منشأ و مبدأ خلقت هستند، منتهی اصرار دارند که آن را به یک ماده، یا انرژی، یا قدرت، یا انفجار، یا تصادف و... نسبت دهند، غافل از این که باز دچار دور و تسلسل می‌شوند.[1]
ساخته های ذهن بشر دو گونه هستند:
1. امری به واسطه ذهن بشر ادراک می شود و انسان به وجود آن پی می برد و در واقع، این امر، کشف وجود یک حقیقت است نه ساختن یک امر غیرواقعی! بر این اساس، ادراکات ذهنی انسان نسبت به چگونگی موجودات و حقایق بیرونی که هیچ گاه با حس ادراک نشدند نیز به گونه ای ساخته ذهن بشر است؛ اما در عین حال حقیقی و دارای واقعیت خوانده می شوند؛ مانند ادراک از کم و کیف ذرات اتمی و یا حوادثی که در کائنات در میلیاردها سال پیش رخ داده و انسان امروزی آن را واقعی و محقق شده می داند یا حتی امور غیرمحسوسی که بشر با استنتاجات عقلی به وجود آن پی می برد؛ مانند امواج نامرئی و نیروهایی همچون الکتریسیته و...
2. برخی از امور ذهنی انسان نیز چیزهایی بوده و هستند که در عالم واقع، حقیقت و واقعیتی ندارند و تنها معلول توهمات و ذهنیات بشر هستند مانند بسیاری از خرافات و باورهای بی اساسی که در بین انسان های گوناگون وجود دارند که این امور به معنای واقعی کلمه، ساخته و پرداخته ذهن بشر هستند و واقعیتی در وراء ذهن و ذهنیات بشر ندارند.[2]
پس در مورد خدا باید دید که این گونه باورها در زمره کدام قسم از ذهنیات بشر هستند؟ دسته اول یا دوم؟
با توجه به مقدمه اول که بیان شد، مشخص می گردد وجود خدا، در دسته اول تصورات ذهنی قرار دارد؛ زیرا وجود خدا را عقل، با برهان قطعی اثبات می نماید؛ یعنی وجود خدا یک امر واقعی اثبات شده با عقل است و ذهن انسان این امر واقعی را کشف و ادراک می کند.
اثبات وجود خدا یک امر عقلی می باشد و ادراکات ذهنی در مرحله بعد از عقل قرار دارند و در صورتی هم که ادراکات ذهنی، موجود خیالی را به جای خدا قرار می دهند، به این علت می باشد که ذهن در ساخته های خود به جای امور واقعی از امور وهمی استفاده کرده است و به خطا رفته است.
پی نوشت
[1] معارف قرآن، ص21.
[2] شناخت در فلسفه اسلامی، ص42.
ساخته های ذهن بشر از دو نوع منبع الهام می گیرند، به این صورت که یا بر حسب واقع و حقیقت شکل گرفته اند و یا این که از یک امر موهوم و خیالی تشکیل شده اند، که باید بین این دو تفکیک قائل شد.