دایره شمول حکم سنگسار در زنای محصنه تنها مختص به زن نیست؛ بلکه مرد را نیز شامل میشود.
آیا حکم سنگسار، تنها به زن تعلق دارد یا مرد را هم شامل میشود؟ آیا این حکم در همه ادیان الهی وجود داشته یا از احکام اختصاصی اسلام است؟ حکم سنگسار با چه شرایطی از سوی حاکم صادر می شود؟ فلسفه و حکمت اجرای این حکم چیست؟
پیشینه حکم سنگسار
شواهد تاریخی و روایی نشان میدهد حکم سنگسار برای زناکار نه تنها در ادیان الهی بلکه در همه جوامع بشری وجود داشته است و اختصاص به دین اسلام ندارد؛ تنها در اسلام، این حکم با قوانین و فروعات جدیدی ابلاغ شد.[1]
الواح سومرى، قدیمىترین اسنادى است که قوانین بشرى را در خود جاى داده است. قدمت این الواح که مربوط به زمان سومریان در بینالنهرین است، به 2400 سال قبل از میلاد مسیح برمىگردد؛ در بخشى از این اسناد تاریخى آمده است: «زنى را که با دو مرد زناشویى کرده، باید سنگسار کرد.»
همچنین در آیات 2422 از سِفر دوم تورات نیز چنین آمده است: «... اگر مردى دیده شود که با زنى شوهردار در بسترى جمع شده، باید هردو سنگباران و کشته شوند؛ تا با این وسیله، شر از میان بنىاسرائیل کنده شود ... .»[2]
در آیین مسیحیت نیز همین حکم جاری بود چنانکه در روایتی از امام صادق علیهالسلام نقل شده که مردی مرتکب عمل زنا شد، نزد حضرت عیسی علیهالسلام آمد و اقرار به زنا نموده و درخواست پاکی از آن گناه را کرد، حضرت نیز حکم سنگسار را برای او جاری نمود ... .»[3]
دایره شمول حکم سنگسار
حکم سنگسار تنها اختصاص به زن ندارد؛ بلکه دایره شمول آن، مرد را نیز شامل میشود. این حکم تنها در زنای محصنه جاری میشود؛ حکم زنای محصنه چنانکه در پیشینه بیان شد، تنها اختصاص به دین اسلام ندارد و در دیگر ادیان الهی نیز ساری و جاری بوده است؛ چنانکه صاحب مجمع البیان ذیل آیه «یا أَیُّهَا الرَّسُولُ لا یَحْزُنْک الَّذِینَ یُسارِعُونَ فِى الْکفْرِ ...؛[4] روایتی از امام باقر علیهالسلام درباره زنای محصنه مرد و زنی یهودی نقل میکند که آنها را نزد پیامبرصلیاللهعلیهوآله آوردند و حضرت فرمان داد تا حکم آنها را طبق تورات -که سنگسار بوده- جاری کنند.[5]
شرایط اجرای حکم سنگسار
از جمله شرایطی که برای اجرای حکم سنگسار لازم است عبارتند از:
یک. هر دو متأهل و داراى همسر باشند؛ بنابراین، هرکدام از طرفین زنا که متأهل نباشند، حکم سنگسار از او برداشته و به تناسب، حد شلاق یا تعزیر بر او اجرا مىشود.
دو. همسر دائم داشته باشند؛ بنابراین اگر زن یا مردى که در ازدواج موقت هستند و با شخص دیگرى مرتکب زنا شوند، اگرچه اصطلاحاً همسردار مىباشند اما زناى آنها، زناى محصنه مستوجب سنگسار نخواهد بود.
سه. با همسر خود قبل از اینکه مرتکب زنا شود، دستهکم یکمرتبه همبستر شده باشد؛ بنابراین شخص زناکارى که همسر دائم دارد، در صورتى که هنوز با همسر دائم خود همبستر نشده است (مثل کسانى که در دوران عقد هستند و هنوز با همسر خود همبستر نشدهاند)، سنگسار نخواهد شد.
چهار. مسلمان باشند؛ بنابر نظر بسیارى از فقیهان، حکم زناى محصنه در مورد مسلمان جارى مىشود. بنابراین مسیحى و یهودى و پیروان دیگر ادیان در صورتى که همه شرایط زناى محصنه را داشته باشند، حکم سنگسار در مورد آنها الزامى ندارد و حاکم اسلامى مىتواند آنها را به قوم خویش و به حکم آن دین واگذارد ... .
پنج. همه شرایط عمومى تکلیف را داشته باشند؛ یعنی اگر یکى از طرفین، زیر سن تکلیف یا دیوانه یا نسبت به حکم حرمت زنا جاهل باشد؛ یا حرمت زنا را مىداند، ولى با کسى که فکر مىکرده بر او حلال است، زنا کرده است؛ یا شخصى را مجبور به زنا کرده باشند، یا اینکه شخصى براى حفظ جان خود، به زنا مجبور شده باشد و... ؛ در هریک از این موارد، مجازات زناى محصنه برداشته خواهد شد.
شش. چهارنفر با چشم خود ببينند كه مرد بيگانه با زن در آن موضع با هم جمع شدهاند.[6] اجرای این حکم در صورتی که برخلاف مصالح اسلام و مسلمین و موجب وهن اسلام و بیاحترامی به آن باشد، حاکم اسلامی می تواند آن را تغییر و برای آن جایگزین قرار دهد.[7]
رهیافت
حکم سنگسار در زنای محصنه، تنها اختصاص به زن ندارد. این حکم در صورت تحقق شرایط برای هر دو جاری میشود. سنگسار، حکمی بازدارنده برای امنیت اخلاقی فرد، خانواده و جامعه است.
پینوشت:
1. دعائم الاسلام، ج 2، ص 449.
2. کدخدایی؛ بررسى حکم سنگسار در اسلام، فقه، دوره 18، ش 67، فروردین 1390، ص 16.
3. صدوق، من لایحضره الفقیه، ترجمه غفاری، ج 5، ص 361.
4. مائده(5): 41.
5. طبرسی، مجمع البیان، ج 7، ص 33 - 34.
6. کدخدایی، همان.
7. آيا ميتوان به جاي «سنگسار» حكم ديگري به اجرا گذاشت؟
حکم سنگسار در زنای محصنه در میان جوامع بشری و ادیان الهی وجود داشته است. اسلام، این حکم را با فروعات و شرایط جدید ابلاغ نمود. سنگسار حکمی بازدارنده برای امنیت اخلاقی فرد، خانواده و جامعه است.