طلاق از طرف زن

طلاق از طرف زن

با وجود آنکه از نظر شریعت اسلام، طلاق، مکروه ترین حکم حلال خداوند بوده و همواره توصیه بر عدم انجام آن شده است، اما گاه شرایط زندگی مشترک، چنان دشوار و غیر قابل تحمل گشته که راه حلی جز طلاق و جدایی زوجین، جهت اصلاح شرایط باقی نمی ماند.

تقاضای درخواست طلاق از طرف زن یا شوهر، مطابق مقررات قانون مدنی، دارای تفاوت آشکاری می باشد. به این ترتیب که مردان هر گاه بخواهند، بدون نیاز به ذکر دلیل، قادر به طلاق دادن همسر خود می باشند. اما، پذیرش دادخواست طلاق از سوی زنان، تنها در موارد تصریح شده در قانون امکان پذیر می باشد. بنابراین این سوال مطرح می گردد، که موارد طلاق از طرف زن در قانون کدام موارد می باشد؟

با توجه به اهمیت این مساله و ضرورت تبیین مواد قانونی مربوط به آن، در این مقاله ، ابتدا به بررسی مفهوم طلاق از طرف زن پرداخته و سپس ، موارد حق طلاق زن که به صورت پراکنده در برخی از مواد قانون مدنی مورد تصریح قرار گرفته ، را تحلیل خواهیم کرد و در آخر هم به شرایط دادخواست طلاق از طرف زن ، خواهیم پرداخت .

شرایط طلاق از طرف زن
مطابق قانون مدنی سابق ، مرد می توانست هر زمان که بخواهد و بدون هیچ گونه دلیلی زن خود را طلاق دهد . البته در حال حاضر ، مطابق ماده ۱۱۳۳ اصلاحی قانون مدنی : مرد می تواند با رعایت شرایط مقرر در این قانون با مراجعه به دادگاه تقاضای طلاق همسرش را بنماید .  بنابراین، مطابق این ماده، تقاضای طلاق از طرف مرد، نیازمند طی مراحلی همچون ارجاع به داوری و دریافت گواهی عدم امکان سازش و انجام تشریفاتی مانند پرداخت حقوق مالی زوجه می باشد .

اما از آنجا که در برخی از شرایط ، تحمل زندگی مشترک برای زن امکان پذیر نبوده و از سوی دیگر، مخالفت زوج با طلاق می تواند آسیب های جدی به زوجه و زندگی مشترک وارد کند ، قانون گذار در اصلاحات بعدی این قانون، امکان درخواست طلاق از سوی زوجه را در موارد محدودی مورد پذیرش قرار داد .

در همین راستا تبصره ماده ۱۱۳۳ قانون مدنی مقرر می دارد: زن نیز می تواند با وجود شرایط مقرر در مواد ( ۱۱۱۹ ) ، ( ۱۱۲۹ ) و ( ۱۱۳۰ ) این قانون ، از دادگاه تقاضای طلاق نماید. علاوه بر مواد ذکر شده ، یک مورد دیگر از موارد حق طلاق زن در ماده ۱۰۲۹ قانون مدنی پیش بینی شده است . بنابراین ، موارد طلاق از طرف زن ، در قانون مدنی ، چهار مورد بوده که در بخش بعد ، به تحلیل آن می پردازیم . 

موارد طلاق از طرف زن
همانگونه که در بخش قبل توضیح دادیم، موارد طلاق از طرف زن، در قانون مدنی در مواد ۱۱۱۹، ۱۱۲۹ و ۱۱۳۰ پیش بینی شده است. این موارد عبارتند از : وکالت در طلاق برای زوجه، عدم پرداخت نفقه از سوی زوج یا ناتوانی در پرداخت نفقه و عسر و حرج زوجه. هم چنین مطابق ماده ۱۰۲۹ قانون مدنی، یکی دیگر از موارد طلاق به تقاضای زن، غیبت شوهر بوده که با حصول شرایطی، امکان طلاق به درخواست زوجه را فراهم می آورد. در این موارد اگر زن درخواست طلاق دهد و شوهر هم راضی نباشد، باز هم دادگاه حکم به طلاق خواهد داد.

۱ وکالت در طلاق

به موجب ماده ۱۱۱۹ قانون مدنی : طرفین عقد ازدواج می توانند هرشرطی که مخالف با مقتضای عقد مزبور نباشد در ضمن عقد ازدواج یا عقد لازم دیگر بنمایند مثل اینکه شرط شود هرگاه شوهر زن دیگر بگیرد یا در مدت معینی غائب شود یا ترک انفاق نماید یا بر علیه حیات زن سوء قصد کند یا سوء رفتاری نماید که زندگانی آنها با یکدیگر غیر قابل تحمل شود زن وکیل و وکیل درتوکیل باشد که پس از اثبات تحقق شرط در محکمه و صدور حکم نهائی خود را مطلقه سازد.

همانطور که ملاحظه می گردد، مطابق این ماده، یکی از موارد طلاق از طرف زن آن است که زوج به زوجه وکالت دهد تا با تحقق شرایطی مانند ازدواج دوم ، زوجه بتواند خود را مطلقه سازد .

مفاد این ماده در شروط دوازده گانه مندرج در اسناد ازدواج قابل مشاهده می باشد ، چرا که طبق این شروط، پذیرش درخواست طلاق از سوی زوجه، منوط به اثبات شرط در محکمه می باشد . به عنوان مثال ، تا زمانی که شرط اعتیاد زوج در دادگاه به اثبات نرسد ، محکمه حکم به طلاق زوجه صادر نخواهد کرد .

با این وجود ، در کنار وکالت در طلاق مشروط که در ماده ۱۱۱۹ قانون مدنی پیش بینی گردیده ، در عمل ، دفاتر اسناد رسمی ، وکالت در طلاق زوجه را به طور مطلق نیز تنظیم می نمایند . به این صورت که در متن وکالت نامه ، زوج به زوجه وکالت می دهد که هر زمان بخواهد با مراجعه به دادگاه و طی تشریفات قانونی خود را مطلقه سازد . به این ترتیب، یکی از موارد درخواست طلاق از طرف زن ، وکالت در طلاق بوده که این وکالت می تواند مطلق یا مشروط به حصول شرایط خاصی باشد .

۲ عدم پرداخت نفقه یا عجز از پرداخت نفقه

این مورد از موارد طلاق از طرف زن، در ماده ۱۱۲۹ قانون مدنی پیش بینی شده است . به موجب این ماده : درصورت استنکاف شوهر از دادن نفقه و عدم امکان اجراء حکم محکمه و الزام او به دادن نفقه ، زن می تواند برای طلاق به حاکم رجوع کند و حاکم شوهر او را اجبار به طلاق می نماید . همچنین است درصورت عجز شوهر از دادن نفقه .

بنابراین ، مطابق ماده ۱۱۲۹ قانون مدنی ، میان فرضی که شوهر ، عمدا از پرداخت نفقه خودداری نموده و موردی که شوهر، ناتوان از پرداخت نفقه می باشد ، تفاوتی وجود نداشته و هر دو حالت، از موارد طلاق به درخواست زن محسوب می گردد .

۳ عسر و حرج زوجه

به موجب ماده ۱۱۳۰ قانون مدنی، عسر و حرج عبارت است از به وجود آمدن وضعیتی که ادامه زندگی را برای زوجه با مشقت همراه ساخته و تحمل آن مشکل باشد

موارد عسر و حرج عبارتند از :

۱ ترک زندگی خانوادگی توسط زوج حداقل به مدت شش ماه متوالی و یا نه ماه متناوب در مدت یک سال بدون عذر موجه

۲ اعتیاد زوج به یکی از انواع مواد مخدر و یا ابتلا وی به مشروبات الکلی

۳ محکومیت قطعی زوج به حبس پنج سال یا بیشتر

۴ ضرب و شتم یا هرگونه سو استفاده مستمر زوج

۵ ابتلا زوج به بیماری های صعب العلاج روانی یا ساری یا هر عارضه صعب العلاج دیگری که زندگی مشترک را مختل نماید.

لازم به ذکر است که مصادیق عسر و حرج درقانون مدنی، حصری نبوده و اثبات عسر و حرج زوجه به روش های دیگر، از موارد طلاق از طرف زن محسوب خواهد شد .

۴ غیبت شوهر بیش از چهار سال

به موجب ماده ۱۰۲۹ قانون مدنی : هرگاه شخصی چهار سال تمام غایب مفقود الاثر باشد زن او می تواند تقاضای طلاق کند. در این صورت با رعایت ماده ۱۰۲۳حاکم او را طلاق می دهد.

به موجب این ماده چنانچه زوج برای چهار سال متوالی غایب بوده و هیچ خبری از وی در دسترس نباشد ، همسر وی می تواند درخواست طلاق بدهد ، اما صدور حکم طلاق و اجرای آن، منوط به رعایت تشریفاتی است . این تشریفات عبارتند از : درج آگهی در یکی از روزنامه های محلی و یکی از روزنامه های کثیرالانتشار برای سه دفعه متوالی و گذشت یک سال از آخرین آگهی . بنابراین ، می توان گفت غیبت زوج، با رعایت تشریفات مقرر در قانون ، از موارد طلاق از طرف زن می باشد . 

شرایط دادخواست طلاق از طرف زن
برای شروع رسیدگی به دعوای طلاق  از طرف زن ، لازم است به دادگاه خانواده دادخواست تقدیم شود و آزمایش پزشکی قانونی برای طلاق انجام شود . در صورتی که دادخواست شرایط لازم را نداشته باشد ، ممکن است دادگاه یکی از قرار های رد دادخواست ، عدم استماع یا عدم صلاحیت صادر کند. شرایط دادخواست طلاق از طرف زن ، از قرار زیر است :

۱ شرکت در جلسات مشاوره : برای این که دادخواست طلاق از مراجع مورد رسیدگی قرار بگیرد ، لازم است زوجین ابتدا در جلسات مشاوره شرکت کرده باشند .

۲ باید به طرفیت دادگاه خانواده باشد : در صورتی که دادخواست طلاق به دادگاه دیگر تقدیم شود ، قرار عدم صلاحیت صادر می شود .

۳ داشتن شرایط کلی دادخواست : دادخواست طلاق باید شرایط کلی دادخواست که در ماده ۵۱ قانون آیین دادرسی مدنی آمده است را داشته باشد. این شرایط عبارتند درج مشخصات خواهان و خوانده ، ذکر تعیین خواسته ، ذکر آن چه خواهان از دادگاه تقاضا دارد و امثالهم .

۴ داشتن یکی از شرایط عسر و حرج یا یکی از شرایطی که به موجب قانون برای زن حق طلاق ایجاد می کند : راه های طلاق از طرف زن را در تیتر قبل توضیح دادیم

لازم به ذکر است که در مواردی که زن ادعا دارد که حق طلاق برای او بوجود آمده است و به استناد آن از دادگاه درخواست طلاق دارد ، کفایت نمی کند و او حتما باید بتواند ادعای خود را در دادگاه به اثبات برساند .

مراحل طلاق از طرف زن
دعوای طلاق از طرف زن تشریفاتی دارد که باید همه آن ها طی شود. مراحل طلاق از طرف زن از قرار زیر است : 

۱ ثبت نام در سامانه تصمیم : اولین مرحله برای ثبت طلاق ، ثبت نام در سامانه تصمیم است 

۲ شرکت در جلسات مشاوره : پس از اخذ نوبت در سامانه تصمیم ، لازم است طرفین در این جلسات مشاوره شرکت کنند .

۳ تنظیم دادخواست : طلاق از طرف زن با تقدیم دادخواست طلاق به دادگاه خانواده آغاز می شود . زن می تواند با داشتن شرایط دادخواست ، به دادگاه خانواده تقدیم کند . دادگاه پس از این که دادخواست را مورد بررسی قرار داد ، دعوا را به جریان می اندازد . 

۴ جلسه دادرسی : پس از این که دادگاه دادخواست طلاق زن را پذیرفت ، جلسه دادرسی را برگزار می کند که در آن جلسه به دلایلی که زن در دادخواست طلاق مطرح کرده است ، رسیدگی می کند و در صورتی که دلایل ، مورد قبول بود ، حکم طلاق را صادر می کند . 

۵ مرحله تجدید نظر : پس از صدور حکم در دادگاه بدوی ، طرفین دعوای طلاق می توانند برای رای دادگاه تقاضای تجدید نظر خواهی کنند . 

۶ فرجام خواهی : پس از این که رای دادگاه تجدید نظر صادر شد ، طرفین می توانند تقاضای فرجام خواهی در دیوان عالی کشور کنند. 

۷ در صورتی که حکم قطعی طلاق صادر شد ، طرفین به مدت ۶ ماه مهلت دارند تا به یکی از دفاتر طلاق و ازدواج مراجعه کرده و صیغه طلاق را جاری کنند .

برای طلاق از طرف زن لازم است او فرم هایی خاصی را پر کرده و تقدیم دادگاه یا دفاتر خدمات قضایی کند . پیشنهاد می شود برای آشنایی با این فرم ، مقاله زیر را مطالعه کنید .

مدت زمان طلاق از طرف زن
پس از ثبت نام در سامانه تصمیم و شرکت در جلسات مربوطه ، دعوای طلاق با دادن دادخواست طلاق آغاز می شود و پس از آن در دادگاه خانواده مورد بررسی قرار می گیرد و در صورتی که یکی از طرفین به رای دادگاه بدوی اعتراض داشته باشد ، به مرحله تجدید نظر می رود و در صورتی که به رای دادگاه تجدید نظر اعتراض باشد ، به دیوان عالی کشور  می رود . بنابراین مدت زمان طلاق از طرف زن طولانی است و با فرض اعتراض به رای ، حداقل یک سال زمان می برد .

این مدت زمان در صورتی که هیچ کدام از طرفین به آراء دادگاه در مراحل بدوی یا تجدید نظر اعتراض نکند ، کم تر خواهد بود .

برای درخواست طلاق باید کجا رفت
زن پس از این که از داشتن شرایط لازم برای درخواست طلاق مطمئن شد ، می تواند برای این امر اقدامات لازم را انجام دهد . رسیدگی به درخواست طلاق از طرف زن با تقدیم دادخواست به دادگاه خانواده آغاز می شود که برای تقدیم دادخواست به دادگاه خانواده ، زن باید با رعایت شرایط دادخواست و داشتن مدارک لازم برای تقدیم دادخواست به یکی از دفاتر خدمات قضایی مراجعه کرده و از آن طریق دادخواست خود را به ثبت برساند .

لازم به ذکر است که قبل از تنظیم دادخواست طلاق ، زن و شوهر باید اول در جلسات مشاوره شرکت کرده باشند .

قانون جدید طلاق از طرف زن
پیش تر ، هیچگونه تشریفاتی پیش از تقدیم دادخواست طلاق از طرف زن به دادگاه وجود نداشت اما طبق قانون جدید ، متقاضیان طلاق باید ابتدا جلسات مشاوره خانواده را پشت سر بگذارند و پس از شرکت در این جلسات می توانند به دادگاه برای ثبت درخواست طلاق خود مراجعه کنند. برای اخذ نوبت برای این جلسات ، لازم است ابتدا به سامانه تصمیم مراجعه کرده و از یکی از مراجع مشاوره ، وقت جلسه بگیرند . 

همچنین نو آوری دیگر قانون جدید استفاده از مشاور زن در جلسات رسیدگی به طلاق است .

حقوق زن در طلاق از طرف زن
هرچند تقاضای درخواست طلاق از طرف زن است ، اما این نکته باعث نمی شود که حق و حقوق او ضایع شود و حقوقی را که از ابتدای انعقاد عقد نکاح برای او بوجود آمده را دریافت نکند . حقوق زن در طلاق از طرف زن از قرار زیر است : 

۱ مهریه : مهریه از جمله حقوقی است که از زمان انعقاد عقد برای زن بوجود می آید و در هر صورت می تواند از شوهر خود دریافت کند. 

۲ حضانت فرزندان : حضانت فرزندان تا ۷ سالگی با مادر است و دادن درخواست طلاق ، مانع از این حق او نمی شود . 

۳ استرداد جهیزیه : زن می تواند جهیزیه ای را که آورده است از شوهر خود طلب کند .

۴ نفقه : در صورتی که زن در خانه مرد زندگی کند و شرایط تمکین را داشته باشد ، می تواند از شوهر خود درخواست نفقه کند .

مراحل طلاق از طرف زن
۱ – دوام زوجیت موجب عسر و حرج و مخاطرات جانی، مالی، حیثیتی و غیره برای زن داشته باشد، در اینصورت زن به استناد ماده ۱۱۴۶ ناظر به ماده ۱۱۳۰ قانون مدنی میتواند از محاکم مربوطه تقاضای طلاق را درخواست کند. بنابراین قانون حق طلاق را در صورت کراهت به شوهر و عسر و حرج و مخاطرات جانی و مالی و حیثیتی پس از اثبات آن به زوجه اعطاء نموده است که میتواند برحسب مورد به دادگاه خانواده مراجعه و حکم طلاق از طرف زن را پس از بررسی دریافت نماید.

۲ –  شرط وکالت در طلاق، به این معنا است که مرد در مورد حق خود برای خود در طلاق دادن زن  به خود زن وکالت می دهد تا او بتواند راسا خود را طلاق دهد.

۳ – در عقد نکاح شروط دوازده گانه ای وجود دارد که اگر شوهر این شروط را امضا کرده باشد در صورت رعایت نکردن هر یک از شروط مذکور، زن با استناد به آنان می تواند از دادگاه درخواست طلاق کند. شروط دوازده گانه عبارتست از:

مهریه در طلاق از طرف زن
در طلاق از طرف زن ، اگر زن تقاضای طلاق نماید صراحت ماده ۱۱۴۶ قانون مدنی میگوید چنانچه زوجه کراهتی نسبت به شوهر داشته باشد میتواند با بذل تمام یا مقداری از مهریه آن هم با احراز عسر و حرج و کراهت و مخاطرات به وجود آمده تقاضای طلاق خلعی را از دادگاه درخواست نماید و بقیه مهریه قابل مطالبه می باشد. اگر در رابطه با مهریه هرگونه توافقی شده باشد زوجه می تواند از آن توافق در دادگاه استفاده کند. شرط تنصیف دارایی فقط در طلاق از طرف مرد می باشد.

نفقه و اجرت المثل در طلاق از طرف زن
در طلاق از طرف زن تا مادام که زن در عده است، نفقه باید توسط زوج به زوجه پرداخت گردد. مگر توافق دیگری توسط آنان در مدت عده حاصل شده باشد لکن اگر دخول انجام نشده باشد نفقه بعد از طلاق به زوج تعلق نمی گیرد.

اجرت المثل و درخواست آن از طرف زن بر مبنای سال ازدواج تا طلاق و برحسب ملائت و مکنت مرد بر اساس نظریه کارشناس رسمی دادگستری تعیین میشود لکن برخی محاکم به این اعتقاد هستند اگر توافقی از ناحیه زوجین در ادامه زندگی راجع به اجرت المثل نشده باشد. زن نمی تواند مطالبه اجرت المثل را در هنگام ادامه زندگی زناشوئی از مرد داشته باشد. زیرا ممکن است در آینده نقصان یا ازدیاد برای زوج حاصل شود که محاسبه آن در بعد ممکن نشود.

 طلاق از طرف زن در دوران عقد
 طلاق از طرف زن در دوران عقد یعنی تا زمانیکه مراسم عروسی و دخول انجام نشده باشد. زن میتواند نصف مهریه را مطالبه کند ولی اگر دخول انجام شود و یا اینکه زوجه باکره باشد طبق ماده ۱۰۸۵ قانون مدنی میتواند با حق حبس و تا مادامی که کلیه مهریه از ناحیه زوج داده نشود از هم بستری با زوج امتناع نماید که موجب کراهت یا حق حبس است.

طلاق غیابی از طرف زن
تقاضای طلاق غیابی به درخواست زن بعلت مفقود الاثر بودن یا فقدان آدرس و انتشار آگهی در روزنامه های محلی یا کثیرالانتشار می باشد.