خوشنام؛ سریالی از دل آیات و اخلاق - قسمت دوم

خوشنام سریالی از دل آیات و اخلاق: قُلْ یَا عِبَادِىَ الَّذِینَ أَسْرَفُواْ عَلَى‏ أَنفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُواْ مِن رَّحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِیعاً إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ‏ [سوره زمر آیه ۵۳ ]؛ بگو: «اى بندگان من که بر نفس خویش اسراف (و ستم) کرده‌اید! از رحمت خداوند مأیوس نشوید، همانا خداوند همه‏ گناهان را می‌بخشد، زیرا که او بسیار آمرزنده و مهربان است»

پس از اتمام سریال خوشنام به بررسی نیمه دوم این سریال می‌پردازیم، همان طور که در قسمت اول این متن اشاره کردیم داستان این سریال در مورد توبه کردن یک لات به خاطر عشقِ یک دختر خانم است. این داستان هم مثل باقی فیلم‌های ایرانی به عروسی و شادی ختم می‌شود.

در این گفتار چند نکته را مورد بررسی قرار می‌دهیم:

1. سریال خوشنام را می‌توان تنها سریال تلویزیونی با تم دینی دانست که در ماه مبارک رمضان به پخش رسیده است. شبکه دو با سریال نجلا و شبکه پنج با سریال مسافران شهر که با داستانی دفاع مقدسی بیشتر متعلق به هفته دفاع مقدس بودند تا ماه مبارک رمضان.

2. سریال خوشنام به صورت کلی کشش داستانی کمی داشت و وقتی داستان از نیمه‌ی پخش آن که رد شد از جذابیت های آن نیز کاسته شد و شروع به از دست دادن مخاطب خود کرد. در برخی از قسمت‌های این سریال شاهد کش دادن‌های بی‌مورد داستان هستیم، بی محتوا شدن صحنه‌ها، انتظار کشیدن مخاطب برای حادثه‌های غیرمنطقی و ... همه و همه نشان از عدم وجود داستانی منسجم و قوی دارد.

3. بعضی از شخصیت‌های که در سریال خوشنام حضور دارند نقشی برایشان در نظر گرفته نشده است و هرچند قسمت یک بار حرکتی از آن‌ها دیده می‌شود که فقط باشند. و برخی از بازیگران نیز روز به روز نقش آن‌ها بیشتر می‌شد، مثل عمه / خاله که در پایان سریال داشتند نقش کلیدی پیدا می‌کردند که متاسفانه سریال به پایان رسید.

4. نشان دادن ارتباطات خوب بین پدر و مادر (اوستا و مامان پری) اتحاد، تفاهم و عشق میانشان بسیار ساده و زیبا است مخصوصا تکیه کلام (سایه ی سرم)، که از دهان مامان پری نمی‌افتد، آن‌ها با وجود ضعف‌‌ها و کمبودهایی که در زندگی دارند از عشق و احترام بین شان کم نمی شود، حتی با دخالت‌هایی که مامان مهربان در زندگی شان دارد و تیکه‌هایی که به عروسش می اندازد، همچنان جایگاه و احترامش حفظ می شود.

5. تم اصلی داستان در مورد حق الناس است و کسی که در گذشته متوجه بحث حق الناس نبوده، الان متنبه شده و دنبال جبران گذشته خود است. جبران حق الناسی که به گردن اوست، حال این که دلیل این تنبه او یک عشق زمینی است از ارزش هدف او کم نمی کند.

حق الناس موضوعی است که در دین و اخلاق اسلامی مورد بحث بوده و پرداختن به آن و یاد آوری این نکته در جامعه امروزی بسیار به جا و دقیق بوده است اما این که برای پرداختن به این موضوع باید داستان قوی‌تری را انتخاب می کردند تا در اصطلاح موضوع را نسوزانند هم نکته‌ای است اما پرداختن ضعیف به یک موضوعِ مهم از نپرداختن به آن بسیار بهتر است .

6. یکی از نکات مثبتی که در این فیلم دیده می شود این است که خانواده پولدار این فیلم شخصیت منفی نیستند و ثروت خود را از کسب و کار خلاف، دزدی و قاچاق بدست نیاورده‌اند بلکه آن‌ها دو پزشک تحصیل کرده و پر تلاش هستند که با کار و تلاش ثروت خود را به دست آورده اند.

7. با توجه به زمان پخش این سریال و موضوع دینی و اخلاقی آن، انتظار می رفت از مسجد و نمادهای دینی بیشتری در سریال استفاده شود و با توجه به بلد نبودن وضو گرفتن شهرام، در روند داستان انتظار داشتیم شهرام با نماز و واجبات دین آشنا شود و سیر تحول او فقط به حق الناس و زیارت امام رضا ختم نشود.

تمرکز این فیلم بر روی شهرام با بازی هومن حاجی عبداللهی است و روایت گر زندگی و تحول یک لات، سارق و شرور است که بعد از اینکه عاشق می‌شود برای به دست آوردن عشقش تصمیم به تحول و تغییر در زندگی اش می‌گیرد، هرچند پرداخت مسئله‌ به خوبی صورت نگرفته و خلاف های این شخصیت به صورت بسیار تابلویی گزینشی هستند و افراد برای رضایت دادن بعضا به صورت مسخره ای داستان بافی می‌کنند ولی این مشکلات را با لایه های طنز اثر پوشش داده می‌شود.

نظر به حضور پر رنگ خانواده در این فیلم تا لحظه آخر و اثرگذاری بدون حصر آن در تک تک ریز داستان های سریال و حمایتی که از شهرام صورت می‌گیرد (که این حمایت بر خلاف ظاهر اعضای خانواده است) همه و همه تبلیغ و تعریفی برای عنوان خانواده را به مخاطب ارائه می‌کند که تماشاگر این سریال آن را باور می‌کند و از تماشای آن لذت می‌برد و حتی کل کل بین پدر و پسر را طبیعی و باورپذیر جلوه می‌دهد.

نقش همسایه ها، استفاده از لهجه‌ها و گویش‌های مختلف در فیلم خوشنام یکی از نقاط قوت و لذت بخش این سریال است که در زمان‌های افت داستان به کمک داستان می‌آید و نفسی تازه را به داستان می‌بخشد.

در آخر نیاز جامعه امروزی ما به طنز و معنویت را می‌توان با آثاری این چنین تامین کرد ولی با توجه به پیشرفت سطح سواد جامعه و بالا رفتن سطح توقع مخاطبین از فیلم و سریال ها باید روی داستان و دراماتیزه کردن آیات، روایات و نکات اخلاقی بیشتر کار کرد تا هم اثرگذاری بهتری داشته باشد و هم رسانه ملی مخاطب خود را از دست ندهد.