سخن گفتن از فضائل امیرالمومنین علیه السلام کاری است بس دشوار؛ چراکه رسول خدا صلّی الله علیه و آله در شأن و منزلت آن امام همام فرمود: «خداوند متعال برای برادرم علی بن ابی طالب، فضائلی قرار داده که جز خداوند متعال کسی نمی‌تواند آنها را شمارش کند. هر کس به یکی از فضائل علی اقرار کند، خداوند گناهان گذشته و آینده‌اش را می‌بخشد، حتی اگر در روز قیامت به اندازه گناهان همه‌ی جن و انس گناه کرده باشد.»[1]
در عظمت امیرالمومنین همین بس که نبی مکرم اسلام فرمود: «هرکس یکی از فضائل او را در جایی بنویسد، تا زمانی که نشانه‌ای از آن نوشته به جا بماند، ملائکه برایش استغفار می کنند. هر کس به فضیلتی از فضائل علی گوش فرا دهد، خداوند گناهانی را که او با گوش خود مرتکب شده، می‌آمرزد؛ و هر کس به نوشته‌ای بنگرد که فضائل علی در او نوشته شده است، خداوند گناهانی را که او با چشمش مرتکب شده می‌بخشد.»[2]
ابن عباس، مفسر مشهور تاریخ اسلام بیان داشته است که در حق هیچ کسی، به اندازه علی علیه السلام، آیه نازل نشده است و تعداد آن بیش از سیصد آیه است.[3] وی معتقد است برای امیرالمومنین علیه السلام ده خصوصیت منحصر به فرد وجود دارد که هر کدام به تنهایی دلیل بر برتری و افضلیت آن حضرت بر دیگر صحابه پیامبر است. با توجه به مناسبت این ایام، در این مقال به یکی از این موارد اشاره می‌کنیم:
نزول سوره برائت(توبه)
آیات سوره برائت (توبه) در اواخر سال نهم هجری بر پیامبر اسلام صلّی الله علیه و آله نازل شد.[4] نگین انگشتر هستی مأموریت یافت تا در ماه ذی‌الحجه و هنگامی که اجتماع بزرگ مشرکان در مکه واقع می‌شود، آیات را به آنان ابلاغ کند.
رسول گرامی اسلام ابتدا ابوبکر بن ابی‌قحافه را فرا خوانده و این ماموریت خطیر را به او واگذار کرد؛ ولی دیری نپایید که پیامبر، امیرالمومنین را فرا خواند و به وی فرمود: به دنبال ابوبکر حرکت کن و هر کجا او را یافتی، نوشته را از او بازپس بگیر و آن را به سوی مردم مکه برده و بر آنان ابلاغ کن.
ابلاغ سوره برائت
امیرمومنان علیه السلام در منطقه «جُحفه» به ابوبکر رسید و نوشته را از او گرفت. ابوبکر به ناچار به سوی مدینه بازگشت و به پیامبر گفت: آیا در حق من چیزی نازل شده که مرا از این ماموریت عزل کردید؟ نبی مکرم اسلام فرمود: نه؛ اما فرشته پروردگار؛ جبرئیل نزد من آمد و گفت: این ماموریت مهم را جز خودت یا مردی همچون تو نباید انجام دهد.
امام علی علیه السلام بعد از ظهر روز عید قربان به مکه رسید و خود را فرستاده پیامبر صلّی الله علیه و آله معرفی کرد و آیات آغازین سوره توبه را برای مشرکین قرائت کرد.
محتوای پیام رسول خدا
مأموریت امیرالمومنین علیه السلام تنها ابلاغ ده آیه از سوره برائت نبود؛ بلکه احکام دیگری نیز بر مشرکین ابلاغ شد که محتوای آن از این قرار است: «از این پس کسی حق ندارد عریان و برهنه طواف کند و هیچ یک از مُشرکین حق ندارند سال آینده به زیارت کعبه بیایند و هرکس از مشرکان که در گذشته با رسول خدا پیمان بسته است، اعتبارش چهار ماه است.»[4]
افضلیت امیرالمومنین علیه السلام
مأموریت امیرالمومنین علیه السلام در ابلاغ سوره برائت، شاهد و گواهی است روشن بر مشترک بودن جایگاه امیرالمومنین و پیامبر علیهما السّلام در ابلاغ وحی الهی؛ زیرا این مأموریت تنها ابراز برائت از مشرکان نبود که وظیفه همه مؤمنان است، بلکه اعلام و ابلاغ احکام الهی جدید نیز بود.
همانگونه که ابن عبّاس بیان کرده است این واقعه نشان از افضلیت امیرالمومنین بر همه اصحاب پیامبر می‌باشد. حال چگونه است کسی که شایستگی ابلاغ تنها ده آیه از یک سوره را ندارد، خلافتی را غصب می‌کند که یکی از وظایف آن ابلاغ و تبیین تمام آیات قرآن به سرتاسر حکومت اسلامی است!؟ چگونه است کسی را که نه تنها همتای پیغمبر بلکه نفس پیغمبر است را کنار زده و دیگران را در امر خلافت بر وی مقدم ساختند!؟
پی نوشت
[1] تاویل الآیات الظاهره، ص844.
[2] همان.
[3] تاریخ دمشق، ج42، ص364.
[4] مجمع البیان، ج5، ص3.
[5] البدایه و النهایه، ج5، ص37.
عبدالله بن عباس؛ مفسر بزرگ جهان اسلام، معتقد است برای امیرالمومنین علیه السلام فضیلت ده‌گانه‌ای وجود دارد که دیگران را از آن نصیبی نیست. یکی از این فضائل، ابلاغ سوره برائت (توبه) به مشرکین مکه است که به امر پروردگار، تنها پیامبر یا شخصی که همانند اوست (امیرالمومنین) شایستگی آن را داشت.