کودکانی که مورد آزار جسمی و روحی قرار می گیرند، در نوجوانی با مشکلات روحی مواجه می‌شوند که باعث بروز مشکلات فراوانی در زندگی می‌شود.
کودک آزاری عبارت است از هر گونه بدرفتاری فیزیکی یا عاطفی، سوءاستفاده جنسی، غفلت یا رفتار همراه با بی‌توجهی یا استثمار تجاری یا سایر انواع استثمار، که منجر به آسیب واقعی یا احتمالی به سلامت، بقا، رشد یا کرامت کودک در زمینهٔ روابط یا مسئولیت، اعتماد یا قدرت شود.[1] امروزه وقتی از کودک‌آزاری سخن به میان می‌آید، متبادر به ذهن این است که کودکان مورد ضرب و شتم والدین یا دیگران قرار گرفته است، حال‌آنکه کودک‌آزاری مصادیق وسیعی را شامل می‌شود که در این بحث به چند نمونه مهم اشاره می‌کنیم:
1- آزار جسمی: کودک آزاری جسمی؛ شامل انواع آزاری که توسط والدین یا دیگران در حق کودک روا شود و منجر به آسیب جسمی در کودک می‌شود.
متاسفانه در بعضی از کشور‌های غربی استفاده از کودکان به‌عنوان برده جنسی کاری عادی شمرده می‌شود؛ کودکانی که به سبب سهل‌انگاری والدین و یا فقر مالی قربانی انسان‌های پست فطرت می‌شوند که این امر باعث می‌شود در بزرگسالی با مشکلات متعددی روبرو شوند. ازبین‌رفتن عزت‌نفس و حیثیت اجتماعی و مشکلات روحی از جمله عواقب این سوء استفاده جنسی از کودکان است. کودکانی که قربانی این پدیده شوم می شوند دچارمشکلات روحی می شوند و شخصیت اجتماعی چنین کودکانی به شدت آسیب می‌بیند و این امر باعث لطمه جدی به زندگی آنها در آینده می‌شود. معمولاً چنین کودکانی آینده روشنی نخواهند داشت.
نکته: اغلب کودکانی که مورد آزار جسمی قرار می‌گیرند در خانواده‌هایی بدون سرپرست و یا بدسرپرست هستند. کودکی که پدر یا مادر خویش را ازدست‌داده و تحت‌نظر ناپدری یا نامادری بزرگ می‌شود که به تربیت کودک بی‌توجه هستند بیشتر در معرض انحرافات اخلاقی قرار دارند.
2- آزار روحی: کودک آزاری روحی گاهی به سبب بی سرپرستی یا بدسرپرستی توسط والدین خود یا کسی که سرپرستی او را برعهده دارد اتفاق می افتد. گاهی این آزار از طرف ناپدری و یا نامادری است و ممکن است تعمدی باشد، ولی اغلب والدین به سبب رفتار اشتباه یا به علت ناآگاهی از تربیت صحیح کودک ناخودآگاه باعث آزار روحی کودکان می‌شوند که به دو مورد اشاره می شود:
سرکوفت و تحقیر
خانواده‌هایی که کودکان خود را با هر بهانه‌ای سرکوفت می‌زنند و باهم سن‌وسالانشان مقایسه می‌کنند، توجه ندارند که باعث ازبین‌رفتن اعتمادبه‌نفس آنها شده و آسیب جدی به روان کودکان و کودک آزاری می‌شوند. سرکوفت زدن کودکان چه عمدی یا غیرعمدی باشد؛ باعث ازبین‌رفتن اعتمادبه‌نفس کودک شده و زمینه را برای انحرافات آنها در آینده فراهم می‌کند.
کودکانی که از خانواده خود آزار روحی می‌بینند و به‌جای محبت و احترام، سرکوفت و تحقیر می‌شوند؛ مجبور می‌شوند محبت و احترام را از بیگانه طلب کنند و کودکی که محبت را از کوچه و سرخیابان طلب کند زمینه را برای انحرافات او فراهم می‌شود.
پیامبر اکرم صلی‌الله و علیه و آله می‌فرماید: «أَکْرِمُوا أَوْلَادَکُمْ وَ أَحْسِنُوا آدَابَهُمْ یغْفَرْ لَکُم[2] به فرزندان خود احترام بگذارید و آنها را نیکو تربیت کنید تا بخشیده شوید». بنابراین اگر می‌خواهید کودکانی باشخصیت سالم داشته باشید؛ از سرکوفت زدن دوری کرده و به آنها محبت واحترام کنید.
بی‌توجهی به نیازهای کودک
گاهی والدین به نیازهای روانی کودک بی‌توجه هستند. بی‌توجهی به بهداشت روان کودک و امر تحصیل و تغذیه کودک، اگرچه غیرعمدی باشد، کودک آزاری محسوب می‌شود. والدینی که زمینه تحصیل کودک را فراهم نکنند و یا تغذیه سالم و محیط سالم را برای پرورش کودک فراهم نمی‌کنند؛ بالتبع کودکان نیز صحیح تربیت نمی‌یابند و عدم صحیح تربیت باعث آسیب به جسم و روان کودک می‌شود که این سهل‌انگاری نیز از مصادیق کودک‌آزاری است؛ بنابراین توجه به نیازهای ضروری کودک پیش زمینه تربیت صحیح آنهاست که والدین باید توجه ویژه ای به آن داشته باشند. اسلام برای رشد و پرورش کودک توصیه‌هایی نموده است که توجه به آن توصیه‌ها باعث تربیت صحیح آنها می‌شود.
اما راهکار
آموزه‌هایی دینی ما اهمیت ویژه‌ای به تربیت صحیح کودک و دوری نمودن از اذیت و کودک آزاری داده است. دین اسلام، کودک را امانتی در دست والدین می‌داند که بایستی در تربیت صحیح اسلامی او کوشا باشند. سیره بزرگان دین در تربیت کودکان بر اساس احترام و تکریم است؛ پیامبر گرامی بارها حسنین را می‌بوسید و مورد تکریم قرار می‌داد؛ بنابراین اسلام از کودک‌آزاری به‌شدت نهی می‌کند و مردم را به تربیت صحیح کوکان توصیه می‌کند و هرگونه کوتاهی در تربیت را امری ناپسند می‌شمارد.
پیامبر اکرم صلی‌الله و علیه واله فرمودند: رَحِمَ اللّهُ مَن اَعانَ وَلَدَهُ عَلی بِرِّه. قُلتُ کیفَ بعینهُ عَلی بِرِّه؟ قالَ: یقبَلُ مَیسُورَهُ وَ یتَجاوَزُ عَن مَعسُورِه وَلا یرهِقُهُ وَ لایخرُقُ بِه»[3]. «خدا رحمت کند پدر و مادری را که فرزند خود را بر نیک یاری کند.» راوی می گوید: پرسیدم چگونه او را بر نیک یاری کند؟ فرمود:«1. آنچه را که کودک در قوه و قدرت داشته و انجام داده، از او قبول کنند 2. آنچه انجام او بر کودک سنگین و طاقت‌فرسا است از او نخواهند 3. او را با طغیان و گناه وادار نکنند 4. به کودک دروغ نگوید و در برابر او مرتکب اعمال احمقانه نشود.»
جان کلام:
بنابراین تنها نسخه‌ای که به نفع کودکان و والدین است، نسخه دین اسلام است که کودک را عزیز می‌شمارد، حقوقی را برای کودک در نظر می‌گیرد و رعایت آن را لازمه تربیت صحیح می‌داند و چنانچه والدین کوتاهی کنند و یا در حق فرزند ظلم روا دارند بایستی در دادگاه عدل الهی جوابگو باشند.
پی‌نوشت:
[1]. تعریف سازمان جهانی بهداشت
[2]. بحارالانوار،ج101ص95.
[3]. کافی ج6ص50.