در جزئيات مسائل کلامی و اعتقادی، فرقه‌ها و نظرات گوناگونی در میان مسلمانان وجود دارد. از همین رو شیعه با اهل تسنن اختلاف نظر‌هایی دارند؛ اما این اختلافات نباید مانع زندگی مسالمت‌آمیز مسلمانان در کنار یکدیگر شود.
تمام مراجع و علمای شیعه بر کنار گذاشتن دشمنی‌ها و برقراری وحدت در میان امت اسلامی تاکید داشته و دارند. از باب نمونه آیت الله سیستانی سال‌هاست که در عراق در جهت اتحاد شیعه و اهل تسنن فعالیت می‌کنند. ایشان و سایر علمای ایران و عراق، در بیانیه‌های مختلفی، اهل تسنن را برادر خطاب کرده و شیعیان را به رفاقت و دوستی با تمام فرقه‌های اسلامی تشویق کرده‌اند.
در کنار این خطابات صمیمانه و دوستانه در سایت‌‌ها و صفحات مجازی منتسب به آیت الله سیستانی و سایر مراجع و علمای شیعه گاه عنوان می‌شود که شیعه در تمام معارف اسلامی حتی الوهیت خداوند با اهل تسنن اختلاف دارد.
آیا این‌ها نشانه تناقض در سخنان بزرگان شیعه و دلیلی بر دورویی آنان است؟ بدون شک این عزیزان قصد تناقض‌گویی یا فریب مخاطبان خود را ندارند؛ بلکه هر دو سخن حق و صادق است.
می‌دانیم در میان مسلمانان اختلافات کلامی و اعتقادی فراوانی وجود دارد و البته این موضوع، امری طبیعی است و تقریبا می‌توان آن را در هر دین و آیینی مشاهده کرد. در مسیحیت هم سه فرقه متفاوت کاتولیک، ارتدوکس و پروتستان دیده می‌شود.
در اسلام فرقه‌های مختلفی همچون اشاعره، معتزله، ماتریدیه و... وجود دارد که در مسائل و باورهای اعتقادی و اصطلاح اصول دین، تفاوت دیدگاه دارند. هر کدام از این‌ها اگرچه به طور کلی به خدا و یگانگی او، نبوت پیامبر، معاد و مسائلی مانند این‌ها اعتقاد دارند؛ اما اختلافات جزئی و دقیقی نیز در این مسائل با یکدیگر دارند و همین سبب شده که از دیگری متمایز شده و به نام مشخصی خوانده شوند.
مراجع و علمای شیعه همانند فروع در اصول اعتقادات، نیز پیرو مکتب اهل بیت علیهم‌السلام است. این مکتب در بحث‌های اعتقادی بیشتر با عنوان امامیه خوانده شده و در برابر معتزله، اشاعره و سایر فرقه‌های اسلامی قرار می‌گیرد.
از آنجا که بیشتر اهل سنت تابع یکی از فرقه‌های نامبرده به جز امامیه می‌باشند، می‌توان گفت شیعه و اهل‌تسنن علاوه بر فروع در جزئیات مسائل کلامی و اعتقادی نیز با یکدیگر تفاوت نظر و اختلاف دارند. به عنوان نمونه اشاعره معتقدند انسان در روز قیامت می‌تواند خداوند را با همین چشم ظاهری رویت کند؛[۱] حال آن که طبق مذهب امامیه چنین چیزی محال بوده و هرگز رخ نخواهد داد. بنابراین امامیه و مذهب شیعه حتی در تفسیر الوهیت خداوند نیز در پاره‌ای از موارد با سایر فرقه‌های اسلامی، تفاوت نظر دارد.
اما این تفاوت نظر باعث نمی‌شود که شیعه معتقد به تکفیر و نفرت‌پراکنی در میان مسلمانان باشد. به جز تفکرات تکفیری وهابیت، سایر فرقه‌های اسلامی با وجود تفاوت نظر در تفسیر مسائل کلامی، همچون خداوند و صفات او، چگونگی معاد، صفات پیامبران و... سالیان سال با مهربانی و صلح در کنار هم زیسته‌اند.
علمای شیعه نیز بر همین مسئله تاکید داشته و تناقضی در کلام ایشان نیست و معتقدند مسلمانان می‌توانند ضمن حفظ اختلافات مذهبی خود، زندگی مسالمت‌آمیزی در کنار یکدیگر داشته باشند. بنابراین منظور از وحدت و اتحاد، یکی شدن در عقیده و مذهب نیست؛ بلکه منظور از وحدت، اتحاد در برابر دشمن و یکپارچگی و انسجام مسلمانان با یکدیگر است.
پی‌نوشت:
[۱]. مقالات اسلامیین، ص۵۱۷.