فارابی، بخش جداناپذیر از حوزه تمدنی ایران

14:11 - 1401/04/04

طرح «اصالت قزاقستانی» داشتن فارابی از سوی مقام معظم رهبری نه‌تنها به معنای ایرانی ندانستن فارابی نیست، بلکه بیانگر طرح ضمنی «ایران تمدنی» و «ایران فرهنگی» است که می‌تواند مهم‌ترین عنصر ارتباط‌دهنده و مشترک میان بسیاری از کشورهای منطقه باشد.

فارابی، بخش جداناپذیر از حوزه تمدنی ایران

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در دیدار اخیر رئیس‌جمهوری قزاقستان، به پیوندهای عمیق تاریخی و فرهنگی میان ایران و قزاقستان اشاره، و تأکید کردند: « فارابی به‌عنوان یک فیلسوف و دانشمند اسلامی که اصالت قزاقستانی دارد و در ایران هزار سال درباره آثار او تحقیق و مطالعه شده است، می‌تواند مبنای همکاری‌های فرهنگی و تشکیل یک کمیته مشترک علمی میان دو کشور باشد ».

اشاره مقام معظم رهبری به «اصالت قزاقستانی» فارابی، باعث شکل گرفتن برخی از واکنش‌ها در فضای مجازی گردید که ناشی از برداشت بُرشی و جزئی‌نگرانه از سخنان رهبری انقلاب بود؛ شخصیتی که بیشترین آشنایی با برگزیدگان پارسی و نخبگان تمدنی ایران را دارد و تاکنون بر حفظ میراث سرزمینی ایران پافشاری فراوانی داشته‌اند. لذا با توجه به همین دلبستگی قلبی ایشان به مفاخر ایرانی و داشتن شناخت عمیق از منظومه فکری آنها، تصور اینکه ایشان دچار اشتباه شده باشند امری بعید و به دور از ایران‌شناسی سرشار ایشان است. پس باید به دنبال انگیزه و دلایل واقعی ایشان از نام بردن قزاقستان بود تا حقیقت روشن شود و مشخص شود که کوشش برخی برای برانگیختن احساس ناسیونالیستی و خدشه به نگاه وطن‌خواهانه رهبری انقلاب، یک فرصت‌طلبی ناشیانه و عجولانه است.

نکته مهم در سخنان ایشان به کار بستن واژه «اصالت» است که بیشتر اشاره به خاستگاه خانوادگی دارد و هیچ‌گاه بیانگر شناسه فرهنگی و شخصیت شکل‌گرفته یک فرد نیست.

در لاتین برای اشاره به اصلیت یک فرد از اصطلاح «paternity» استفاده می‌شود که تنها برای اشاره به منشأ و مبدأ پدری وی می‌باشد و مشخص است که هویت کسب‌شده و انتخاب‌شده به دست فارابی ، ایرانی و پارسی است و منطقه‌ای که در آن پدر و مادر فارابی می‌زیستند، بی‌گمان مانع انتساب او به ایران نخواهد شد. ازاین‌رو اشاره رهبری به منطقه قزاقستان، منافاتی با ایرانی بودن فیلسوف بزرگ ندارد.

فارابی

به هر حال امروز باید کسانی پاسخگو باشند که هر فرد منتسب به منطقه‌ای خارج از مرزهای کنونی ایران را ایرانی نمی‌دانند؛ نه رهبری عزیز انقلاب که حتی با وجود ریشه قزاقستانی، فارابی را یک ایرانی می‌داند!

مطلب دیگری که نیاز است بدان اشاره شود این است که داشتن اصالت قزاقستانی به معنای قزاق بودن و برخوردای از قومیت و نژاد قزاقی نیست؛ چراکه قزاقستان در درازای تاریخ، سکونتگاه اقوام بسیاری از نژاد قزاق، روسی، ترک، ایغوری و ایرانی بوده است؛ برای نمونه، در دوره معاصر بیشترین درصد جمعیت روسی‌تبار، پس از روسیه، در کشور قزاقستان سکونت دارد. لذا همان‌گونه که مازنی یا تالشی بودن منافی ایرانی بودن نیست، نمی‌توان گفت که یک قزاقستانی لزوماً باید قزاق باشد؛ چراکه ممکن است دارای نژاد ایرانی، اما ساکن در این کشور باشد.

اما بااهمیت‌ترین گزاره قطعی در سخنان رهبری انقلاب این است که ایشان به ایرانی بودن فارابی علم و باور دارند؛ چنان‌که پیش‌تر فرموده بودند: «بزرگ‌ترین دانشمندان دنیا در رشته‌های مختلف - چه طبیعی، چه در رشته انسانی، چه نجوم و ادبیات و ریاضی و... - ایرانی بودند. از میان آنها فارابی‌ها، ابن سیناها، محمد بن زکریای رازی‌ها، خوارزمی‌ها و... برخاستند. اینها گذشته ملت ماست».

لذا با توجه به تصریح رهبری در مواقع مختلف به ایرانی بودن فارابی، شکی وجود نخواهد داشت که ایشان قزاقستان را هم بخشی از ایران فرهنگی دانسته و این کشور را در حوزه تمدنی ایران می‌دانند. لذا اشاره به مرتبط بودن فارابی به قزاقستان، تصریح ضمنی ایشان به این است که قزاقستان بخشی از قلمرو آیینی و تمدنی ایران است؛ چیزی که برخی از ایران‌پرستان از درک آن عاجز ماندند و تحت تلقین دشمنان رسانه‌ای ایران بزرگ با گرفتار شدن به تنگ‌نظری نژادپرستانه، زمینه اختلاف‌افکنی و گسستن پیوندهای مشترک ایران فرهنگی را رقم می‌زنند.

Plain text

  • تگ‌های HTML مجاز:
  • آدرس صفحات وب و آدرس‌های پست الکترونیکی بصورت خودکار به پیوند تبدیل می‌شوند.
  • خطوط و پاراگراف‌ها بطور خودکار اعمال می‌شوند.
2 + 2 =
*****