واقعهی غدیر از این نگرگاه که جایگاه ولایت و رهبری را در ارتباط با دیگر ابعاد و عناصر سیستم نظام حکومت الهی، یعنی اجرای احکام اسلام و استیلای حق بر باطل در جهان را تبیین مینماید، جایگاهی بنیادین دارد.
واقعه غدیر خم و اصل اینکه رسول مکرّم صلّی الله علیه و آله و سلّم در این رویداد، امیرالمؤمنین را با عنوان «مَن کُنتُ مَولَاهُ فَهَذَا عَلیٌّ مَولَاه» معرّفی کرد، جزو رخدادهای تردیدناپذیر است. اما اهمیت واقعهی غدیر خم ازاینروی که در مسیر آیندهی اسلام و مسلمین نقشی تعیین کننده دارد، نباید صرفاً به اثبات بُعد تاریخی یا اثبات شایستگی حضرت امیرالمؤمنین علیهالسلام معطوف شود. چه اینکه عظمت واقعهی غدیر به علت تعیین خط حکومت اسلامی است.
سؤال اینجاست، نسبت "تعیین خط حکومت اسلامی" با وقایع تاریخ صدر اسلام و آموزههای مطرحشدهی پیش از غدیر خم چیست؟
قاطبهی مسلمانان باور به خالقیت و مالکیت خداوند متعال و حاکمیت مطلق او داشته و دارند، ازاینروی در نگاه مسلمین، تحقق مصالح دنیوی بشریّت جز با برپایی حکومتی برخاسته از دین محقق نمیگردد. به همین دلیل مسلمانان در صدر اسلام باجان و مال خویش به خدمت نبی اکرم صلیاللهعلیهوآلهوسلم درآمده و سعی در ایفای نقش برای تحقق اهداف حاکمیت الهی داشتند.
با این وصف روشن است که رویداد غدیر تنها با نگرش، عقیده و مذهبی ویژهای مرتبط نیست، چه اینکه بر پایه آیهی ۶۷ سوره مبارکه مائده که میفرماید: «یَا أَیُّهَا "الرَّسُولُ" بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ»، بهرهگیری از لفظ "رسالت" روشن میکند که فرمان پروردگار در واقعهی غدیر در راستای مسئولیت کلی پیامبر در هدایت بشریت است و فرمان نیز چنان ارجی دارد که ابلاغ آن با تحقق یا عدم تحقق رسالت پیامبر در به سرانجام رساندن تکلیف الهیاش گرهخورده است.
آشکار است که در چنین فضایی، سخنگفتن از مخاطببودن گروهی خاص قابلپذیرش نخواهد بود چه اینکه غدیر بهراستی نقشی محوری در هدایت بشر دارد.
توصیف قرآن درباره اهمیت و عظمت این روز درخور درنگ است: «الْیَوْمَ یَئِسَ الَّذِینَ کَفَرُوا مِنْ دِینِکُمْ» وصفی بینظیر که نمونهای در هیچیک از احکام یا سائر دستورات دینی سابقه ندارد.
فرمان ابلاغشده در غدیر تنها حکمی است که خداوند از آن به عنوان مسیر شکست فکری و عملی کافران مشخص فرموده است، چه اینکه با مراجعه به آیات قرآن کریم روشن میشود که آرمان اصلی "کفار" در رویارویی با اسلام و مسلمانان همواره «خاموششدن چراغ دین» (1) و یا «بازگرداندن و انحراف مسلمانان از مسیرشان» (2) بوده است.
نکته دیگر در باب واقعهی غدیر این است که آنچه در این روز از سوی پیامبر اسلام مطرح شد، مسئلهای بنیادین بوده است، در بازشناسی تراز صحّت این سخن میتوان به بخش دیگری از آیهی نازلشده در روز غدیرخم مراجعه کرد، آنجا که میفرماید: «الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ» و اگر به تفاسیر رجوع کنیم، خواهیم دید که «اکمال» یعنی شیء پیکرهاش درست و تمام باشد، ولی از باب اینکه روح ندارد و یا آن واقعیتش و آثاری که متوقع است، مترتب نمیگردد الا بهوسیلهی یک امر. (3) برابر کلام الهی، اکمال دین، یعنی دمیدن روح بر هرآنچه از دستورات و فرامین الهی که پیش از این نازل شده است.
بنابراین، واقعهی غدیر از این نگرگاه که فر و جایگاه ولایت و رهبری را در ارتباط با دیگر ابعاد و عناصر سیستم نظام حکومت الهی_یعنی اجرای احکام اسلام و استیلای حق بر باطل در جهان_ را تبیین مینماید، جایگاهی بنیادین دارد.
پینوشت؛
1. یُرِیدُونَ أَنْ یُطْفِئُوا نُورَ اللَّهِ بِأَفْوَاهِهِمْ وَیَأْبَى اللَّهُ إِلَّا أَنْ یُتِمَّ نُورَهُ وَلَوْ کَرِهَ الْکَافِرُونَ(توبه، آیه۳۲)
2. وَلَا یَزَالُونَ یُقَاتِلُونَکُمْ حَتَّى یَرُدُّوکُمْ عَنْ دِینِکُمْ إِنِ اسْتَطَاعُوا(بقره، آیه۲۱۷). همچنین،رک: آیه ۱۰۹ بقره و آیه ۶۹ آل عمران.
3. مطهری، مجموعه آثار، ج۲۳، ص ۹۹.