انسان مومن اخلاق محور است وجودش الهي است يكي از ابعاد اخلاق، اخلاق اجتماعي است، يعني نحو تعامل با مردم با اخلاق اسلامي.ويكي از امور اخلاق اجتماعي خوش رويي وخوش برخوردي با محيط پيراموني است.
انسان در زندگي اجتماعي نيازمند به فضاي محبت محور وهم دل گرا است. انسان در زندگي اجتماعي خود به طور فطري نيازمند به اين است كه در فضايي زندگي كند كه سرشار از محبت هم دلي ووفا وخوشبختي وخوشبيني باشد .
اين يكي از امور فطري انسان است كه درقرآن وروايات پيرامون اين موضوع سخن بسيار گفته شده است چون اگر اين تعامل ومهرباني در سطح جامعه وخانواده نباشد بجاي او تزاحمات قرار خواهد گرفت ،درنتيجه منجر به رزائل اخلاقي ميشود.
خاتم الانبيا ميفرمايد: . با مردم با روري گشاده برخورد كن با خوش رويي فضايي ايجاد كن تا همگان يه ارامش دروني ومهر ومحبت اجتماعي احساس كنند.
برخورد خوب مردمي انسان مهمتر از كمك مالي به ديگران است. انسان بايد در محيط جامعه خود خوش رو وخوش برخورد باشد: اذا خاطبهم الجاهلون قالو سلاما. (فرقان/63)
چنین انسانی نشان ميدهد دارايي سجايي اخلاقي است. اینگونه انسانها ميتوانند در محيط خود هدايتگر باشند و مشكلات مردم را حل كنند.
روايات متعددی در این باره از معصومین علیهم السلام داریم که به چند نمونه آن اشاره می کنیم:
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص نَظَرُ الْوَلَدِ إِلَى وَالِدَيْهِ حُبّاً لَهُمَا عِبَادَةٌ.[1]
پيامبر اكرم صلّى اللَّه عليه و آله و سلّم فرمود: نگاه كردن فرزند از روى مهر و محبّت به پدر و مادر، عبادت محسوب مى شود.[2]
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص النَّظَرُ فِي وَجْهِ الْعَالِمِ حُبّاً لَهُ عِبَادَةٌ.
رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله و سلّم فرمود: نگاه به صورت عالم، كه از روى محبّت انجام شود، عبادت است.[3]
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص نَظَرُ الْمُؤْمِنِ فِي وَجْهِ أَخِيهِ حُبّاً لَهُ عِبَادَةٌ.[4]
رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله و سلّم فرمود: نگاه به صورت عالم، كه از روى محبّت انجام شود، عبادت است.[5]
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص كُلَّمَا ازْدَادَ الْعَبْدُ إِيمَاناً ازْدَادَ حُبّاً لِلنِّسَاءِ.[6]
نبىّ اكرم صلّى اللَّه عليه و آله و سلّم فرمود: هر چه ايمان بندهاى افزايش يابد، علاقه و محبّت وى هم، نسبت به زنان (خود) افزايش مىيابد.[7]
عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ: أَتَى رَسُولَ اللَّهِ ص رَجُلٌ فَقَالَ يَا رَسُولَ اللَّهِ أَوْصِنِي فَكَانَ فِيمَا أَوْصَاهُ أَنْ قَالَ الْقَ أَخَاكَ بِوَجْهٍ مُنْبَسِطٍ.[8]
امام باقر (ع) فرمود:مردى نزد رسول خدا (ص) آمد و گفت: يا رسول اللَّه، به من سفارشى كن، در ضمن سفارش خود به او فرمود: با برادرت با روى باز برخورد كن.[9]
عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحَكَمِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ الْحُسَيْنِ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع يَقُولُ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص يَا بَنِي عَبْدِ الْمُطَّلِبِ إِنَّكُمْ لَنْ تَسَعُوا النَّاسَ بِأَمْوَالِكُمْ فَالْقَوْهُمْ بِطَلَاقَةِ الْوَجْهِ وَ حُسْنِ الْبِشْرِ.[10]
رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله فرمود: اى پسران عبد المطلب: شما نتوانيد با اموال خود بهمه مردم گشايش دهيد، پس با چهره باز و خوشروئى با آنها برخورد كنيد.و در روايت ديگر (بجاى پسران عبد المطلب) پسران هاشم فرموده.[11]
عَنْ أَبِي الْحَسَنِ مُوسَى ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص حُسْنُ الْبِشْرِ يَذْهَبُ بِالسَّخِيمَةِ[12].[13]
از امام كاظم (ع) كه فرمود:رسول خدا (ص) فرمود: خوشروئى كينه را ببرد.[14]
9937 سَبَبُ الْمَحَبَّةِ الْبِشْرُ (126/ 4).[15]
سبب دوستى شكفته روئى است، يعنى شكفته روئى با مردم سبب دوستى ايشان گردد بلكه دوستى حق تعالى نيز.[16]
كَثْرَةُ الْبِشْرِ آيَةُ الْبَذْلِ (589/ 4).[17]
بسيارى شكفته روئى نشانه جود و بخشند گيست.[18]
وَجْهٌ مُسْتَبْشِرٌ خَيْرٌ مِنْ قَطُوبٍ مُؤْثِرٍ (226/ 6).[19]
روى شكفته بهترست از درهم كشيده اكرام كننده، يعنى روى شكفته هر چند اكرام نكند بهترست از روى درهم كشيده كه اكرام كند[20]
عَنْ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ ع قَالَ: الْبَشَاشَةُ حِبَالَةُ الْمَوَدَّةِ وَ الِاحْتِمَالُ قَبْرُ الْعُيُوبِ وَ الْمُسَالَمَةُ خَبْءُ الْعُيُوبِ وَ لَا قُرْبَى كَحُسْنِ الْخُلُقِ.[21]
امير المؤمنين عليه السّلام فرمود: خوشرويى صيّاد محبت است، و تحمل عيبها را مدفون مىكند، و سازش عيبها را مخفى مىكند، و هيچ چيز همچون خوش خلقى موجب نزديكى انسانها به يك ديگر نمىشود.[22]
مِنْ كِتَابِ الْمَحَاسِنِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: أَلَا إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ ارْتَضَى لَكُمُ الْإِسْلَامَ دِيناً فَأَحْسِنُوا صُحْبَتَهُ بِالسَّخَاءِ وَ حُسْنِ الْخُلُقِ.[23]
امام صادق عليه السّلام فرمود: هان، خداوند عزّ و جلّ اسلام را براى شما انتخاب كرد، اينك با سخاوت و خوش خلقى به نيكوئى ياريش نمائيد.[24]
عَنْهُ ع قَالَ كَانَ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ ع يَقُولُ إِنَّ الْمَعْرِفَةَ بِكَمَالِ دِينِ الْمُسْلِمِ تَرْكُهُ الْكَلَامَ فِيمَا لَا يَعْنِيهِ وَ قِلَّةُ مِرَائِهِ وَ صَبْرُهُ وَ حُسْنُ خُلُقُهِ.
(2) (1294) 2- امام صادق عليه السّلام فرمود: امام سجاد عليه السّلام مى فرمود: راه شناخت مسلمان ديندار به چند چيز است: به سخن بيهوده نگفتنش، به جدال نكردنش، به صبر و شكيبائيش، و به خوش خلقيش.[25]
مَنْ حَسُنَ خُلُقُهُ كَثُرَ مُحِبُّوهُ وَ أَنِسَتِ النُّفُوسُ بِهِ (451/ 5).[26]
هر كه نيكو باشد خوى او، بسيار شوند دوستان او، و أنس گيرد نفسهاى مردم باو.[27]
پی نوشت :
[1] راوندى كاشانى، فضل الله بن على، النوادر (للراوندي) - ايران ؛ قم، چاپ: اول، بى تا.النوادر (للراوندي) ؛ ص5
[2] راوندى كاشانى، فضل الله بن على، النوادر( للراوندي ) / ترجمه صادقى اردستانى - تهران، چاپ: اول، 1376ش.ص170
[3]راوندى كاشانى، فضل الله بن على، النوادر( للراوندي ) / ترجمه صادقى اردستانى - تهران، چاپ: اول، 1376ش.ص187
[4] راوندى كاشانى، فضل الله بن على، النوادر (للراوندي) - ايران ؛ قم، چاپ: اول، بى تا.ص11
[5] راوندى كاشانى، فضل الله بن على، النوادر( للراوندي ) / ترجمه صادقى اردستانى - تهران، چاپ: اول، 1376ش.ص187
[6] راوندى كاشانى، فضل الله بن على، النوادر (للراوندي) - ايران ؛ قم، چاپ: اول، بى تا.ص12
[7] راوندى كاشانى، فضل الله بن على، النوادر( للراوندي ) / ترجمه صادقى اردستانى - تهران، چاپ: اول، 1376ش.ص190
[8] كلينى، محمد بن يعقوب، الكافي (ط - الإسلامية) - تهران، چاپ: چهارم، 1407 ق.ج2 ؛ ص103
[9] كلينى، محمد بن يعقوب، أصول الكافي / ترجمه كمرهاى - ايران ؛ قم، چاپ: سوم، 1375 ش.ج4 ؛ ص315
[10] كلينى، محمد بن يعقوب، الكافي (ط - الإسلامية) - تهران، چاپ: چهارم، 1407 ق.ج2 ؛ ص103
[11] كلينى، محمد بن يعقوب، أصول الكافي / ترجمه مصطفوى - تهران، چاپ: اول، 1369 ش.ج3 ؛ ص161
[12] ( 1) السخيمة: الحقد في النفس.
[13] كلينى، محمد بن يعقوب، الكافي (ط - الإسلامية) - تهران، چاپ: چهارم، 1407 ق.ج2 ؛ ص104
[14] كلينى، محمد بن يعقوب، أصول الكافي / ترجمه كمرهاى - ايران ؛ قم، چاپ: سوم، 1375 ش.ج4 ؛ ص315
[15] تميمى آمدى، عبد الواحد بن محمد، تصنيف غرر الحكم و درر الكلم - ايران ؛ قم، چاپ: اول، 1366ش.ص434
[16] آقا جمال خوانسارى، محمد بن حسين، شرح آقا جمال خوانسارى بر غرر الحكم و درر الكلم - تهران، چاپ: چهارم، 1366ش.ج4 ؛ ص126
[17] تميمى آمدى، عبد الواحد بن محمد، تصنيف غرر الحكم و درر الكلم - ايران ؛ قم، چاپ: اول، 1366ش.ص434
[18] آقا جمال خوانسارى، محمد بن حسين، شرح آقا جمال خوانسارى بر غرر الحكم و درر الكلم - تهران، چاپ: چهارم، 1366ش.ج4 ؛ ص589
[19] تميمى آمدى، عبد الواحد بن محمد، تصنيف غرر الحكم و درر الكلم - ايران ؛ قم، چاپ: اول، 1366ش.ص434
[20] ( 1) مناسب اين مقام است گفته سعدى:
\s\iُ« اگر حنظل خورى از دست خوشروى\z به از شيرينى از دست ترشروى»\z\E\E
[21] آقا جمال خوانسارى، محمد بن حسين، شرح آقا جمال خوانسارى بر غرر الحكم و درر الكلم - تهران، چاپ: چهارم، 1366ش. ج6 ؛ ص226
[22] طبرسى، على بن حسن، مشكاة الأنوار في غرر الأخبار - نجف، چاپ: دوم، 1385ق / 1965م / 1344ش.ص223
[23] طبرسى، على بن حسن، مشكاة الأنوار / ترجمه هوشمند و محمدى - قم، چاپ: اول، 1379ش.ص469
[24] طبرسى، على بن حسن، مشكاة الأنوار في غرر الأخبار - نجف، چاپ: دوم، 1385ق / 1965م / 1344ش.ص221
[25] طبرسى، على بن حسن، مشكاة الأنوار / ترجمه هوشمند و محمدى - قم، چاپ: اول، 1379ش.ص465
[26] تميمى آمدى، عبد الواحد بن محمد، تصنيف غرر الحكم و درر الكلم - ايران ؛ قم، چاپ: اول، 1366ش.ص255
[27] آقا جمال خوانسارى، محمد بن حسين، شرح آقا جمال خوانسارى بر غرر الحكم و درر الكلم - تهران، چاپ: چهارم، 1366ش.ج5 ؛ ص451
خلاصه سخنرانی استاد جمالی فرد در کنفرانس آیه های انتظار در تاریخ 92/9/26