براساس باورهای اصیل اسلامی، خداوند تنها خالق مستقل و بی نیاز میباشد که اهل بیت علیهمالسلام را به عنوان نخستین مخلوق آفرید، اما براساس منابع حدیثی شیعه آفرینش دیگر موجودات به اذن خداوند و واسطه فیض اهل بیت علیهم السلام صورت پذیرفته است.
خالقیت اهل بیت در باور شیعی | گل سرسبد آموزههای پیامبران الهی، شعار«توحید» و دوری از هرگونه شرک ورزیدن به خداوند تبارک و تعالی بوده است. اما مرزهای میان توحید و شرک چنان باریک و پیچیده است که شیاطین برای گمراه ساختن انسانهای دیندار، از همین نقاط حساس میان توحید و شرک بهره میبرند و تشخیص مسیر صحیح از نادرست را برای بسیاری از انسانها دشوار میسازند.
توحید در خالقیت و جایگاه اهل بیت علیهم السلام در آفرینش یکی از این چالشها به شمار میآید.
خدای واحد و خالق متعدد
توحید به معنای یکی بودن، معبود و پرودگار جهانیان است. توحید در خالقیت به این معناست که خدا برای آفریدن اشیا، نیاز به کمک هیچ کسی غیر از خود ندارد و کسی را در این کار، شریک و هم ردیف خود قرار نمیدهد و در اصطلاح به صورت مستقل عمل میکند.
به این مطلب در قرآن تصریح شده است:«هَلْ مِنْ خالِقٍ غَيْرُ اللَّهِ؛[1] آيا جز خدا آفريننده ديگرى هست؟»
با این حال، خداوند در قرآن از«خالقین» و آفرینندههای دیگر غیر از خودش نیز نام برده و خود را بهترین خالق نامیده است:«فَتَبارَكَ اللَّهُ أَحْسَنُ الْخالِقين؛[2] پس فرخند خداى كه نيكوترين آفرينندگان است.» همچنین به صراحت حضرت عیسی علیه السلام را آفریننده پرندهای از گِل معرفی میکند.[3]
با توجه به اینکه خداوند حکیم است و در قرآن هیچگونه تناقضگویی وجود ندارد، نباید پنداشت که میان این دو دسته از آیات قرآنی تعارض وجود دارد، بلکه یک گروه از آیات تصریح میکنند که خالق مستقل و بینیاز فقط خداوند است، گرچه آفریننده های نیازمند یاری خداوند نیز وجود دارد، مانند معجزه حضرت عیسی که به اذن و اراده خداوند صورت پذیرفت.[4]
جایگاه ویژه اهل بیت در تکوین
خداوند نعمتهای خویش را از طریق واسطهها به تمام مخلوقات میرساند. این واسطهها میتوانند فرشتگان الهی باشند که مدیریت موجودات را دست دارند؛ «فَالْمُدَبِّراتِ أَمْرا؛[5] پس فرشتگانى كه عهدهدار تدبير امورند.» چنانچه به فرموده برخی روایات، فرشتگان در مساله آفرینش حضرت آدم علیه السلام تاثیرگذار بودهاند.[6]
از این رو، با توجه به باور قطعی شیعه که جایگاه اهل بیت علیهم السلام را از فرشتگان الهی بالاتر و برتر میدانند،[7] بیشک جایگاه ولایت و قدرت تصرف در تکوین در مورد اهل بیت علیهم السلام آن هم به اذن خداوند، قابل تصدیق و اثبات است. در احادیث نیز به این مطلب اشاره شده که هیچ چیزی در این عالم نیست مگر آنکه اهل بیت علیهم السلام سبب آن بودهاند.[8]
کرنش در برابر جایگاه اهل بیت
هر چند دوری از غلو و توصیفهای نابجا پیرامون اهل بیت علیهم السلام یکی از توصیههای مهم اهل بیت علیهم السلام به شیعیان خود میباشد،[9] اما فهم سخنان اهل بیت علیهم السلام و پی بردن به مقامات آنها برای هر کسی به آسانی صورت نمیپذیرد؛[10]
از این رو در احادیث اهل بیت علیهم السلام بر این نکته تاکید شده که شیعیان ناتوان در درک و تصدیق چنین ویژگیهای مهم و موثری برای اهل بیت علیهم السلام، در مسیر انکار و نفی این ویژگیها قدم برندارند که عاقبتی جز خروج از ولایت اهل بیت علیهم السلام در پی نخواهد داشت.[11]
پینوشت:
1. فاطر/3.
2. مومنون/14.
3. آلعمران/49 ؛ مائده/110.
4. سبحانی، الإلهيات، ج2، ص: 286.
5. نازعات/5.
6. کلینی، الكافي، ج3، ص: 162.
7. مجلسی، بحار الأنوار، ج26، ص: 267.
8. طوسی، الأمالي، ص: 157 ؛ ابن مشهدی، المزار الكبير، ص: 568.
9. صدوق، إعتقادات الإمامية، ص: 97.
10. کلینی، الكافي، ج1، ص: 401.
11. عاملی، وسائل الشيعة، ج27، ص: 88-87.