این ادعا که قرآنِ شیعیان متفاوت از دیگر مذاهب اسلامی است، مخالف با قرآن موجودی است که هم‌اکنون در خانه همه شیعیان وجود دارد؛ زیرا سیره علمی، عملی و روایات متعدد نشان از اهتمام اهل‌بیت‌علیهم‌السلام بر رعایت و حفظ قرآن متعارف بین مسلمانان دارد.
اگر چه ترتیب، نظم و تعداد آیات قرآن کریم، در عصر رسول گرامی اسلام و به دستور ایشان انجام پذیرفته و به صورت توقیفی است، اما طبق گزارشات تاریخی، جمع‌آوری و یکسان‌سازی قرائات قرآن کریم بعد از رسول خدا صلی‌الله علیه وآله، توسط افراد و گروه‌های مختلفی از صحابه و در زمان های متعددی صورت گرفته است.[1] در زمان خلافت عثمان، تصمیم برآن شد که برای جلوگیری از تفرقه و اختلاف، تمامی مصحف‌ها جمع شود و یکسان سازی قرائات صورت پذیرد. قرآن فعلی که در دسترس همگان است، بر اساس همان یکسان‌سازی است. روایات متعددی از سیره علمی و عملی امامان شیعه وجود دارد که بر این امر گواهی می‌دهد.
دیدگاه ائمه‌علیهم‌السلام در باب یکسان‌سازی مصحف‌ها
از منظر راوایاتِ ائمه علیهم‌السلام، تاکید بسیاری وجود دارد که قرآن در زمان خلیفه سوم جمع‌آوری شد، مورد تائید و پذیرش ایشان می‌باشد.
در این راستا امیرالمومنین علیه‌السلام سوگند یاد می‌کنند؛ کارهای صورت گرفته در جمع آوری قرآن، همه به مشورت ما صورت گرفته است: «فَوَ اَللَّهِ مَا فَعَلَ عُثْمَانُ اَلَّذِي فَعَلَ فِي اَلْمَصَاحِفِ إلّا عَن مَلأ منّا. اِسْتَشَارَنَا فِي أَمْرِ اَلْقِرَاءَاتِ، وَ قَالَ: بَلَغَنِي أَنَّ بَعْضَهُمْ يَقُولُ: قِرَاءَتِي خَيْرٌ مِنْ قِرَاءَتِكَ وَ هَذَا يَكَادُ يَكُونُ كُفْراً. قُلْنَا: فَمَا ذَا رَأَيْتَ؟ قَالَ: أُرِيَ اَنْ يَجْمَعَ اَلنَّاسُ عَلَيَّ مُصْحَفٌ وَاحِدٌ فَلاَ تَكُونُ فُرْقَةٌ وَ لاَ اِخْتِلاَفٌ قُلْنَا فَنِعْمَ مَا رَأَيْتَ؛ سوگند به خدا كه عثمان درباره مصاحف (قرآن) هيچ عملى را انجام نداد مگر اين كه با مشورت ما بود. او درباره قرائت‌ها با ما مشورت كرد و گفت: به من گفته‌اند: كه برخى مى‌گويند: قرائت من بهتر از قرائت توست و اين چيزى نزديك به كفر است. به او (عثمان) گفتم: نظرت چيست؟ گفت: نظرم اين است كه فقط يك مصحف در اختيار مردم باشد و در اين زمينه تفرقه و اختلاف نداشته باشند. گفتم: نظر خوبى است.»[2]
در روایتی دیگر امیرالمومنین علیه‌السلام به صراحت به جمع‌آوری قرآن توسط عثمان اشاره می‌کنند و می‌فرمایند:
«لَوْ لَمْ يَصْنَعْهُ عُثْمَانُ لَصَنَعْتُهُ؛[3] اگر امر مصحف‌ها به من نيز واگذار مى‌شد، من همان مى‌كردم كه عثمان كرد.»
پس از آن كه امیرالمومنین عليه السّلام به خلافت رسيد، مردم را بر آن داشت تا به همان مصحف عثمان ملتزم باشند و تغييرى در آن ندهند، گرچه در آن غلط‌هاى املايى وجود داشته باشد. اين از آن نظر بود كه از آن پس هيچ‌كس، به‌عنوان اصلاح قرآن، تغيير و تحريفى در آن به وجود نياورد. ازاين‌رو حضرت تأكيد فرمود: هيچ‌كس نبايد به قرآن دست بزند و دستور «إنّ القرآن لا يُهاجُ اليَوم و لا يَحوّل؛[4] کسی حق ندارد در قرآن تغییری ایجاد کند و قرآن باید به همین صورت بماند» را قاطعانه صادر نمود.
حضرت علیه السلام، اهتمام شدیدی به رعایت قرائت قرآن به شکل متعارف مسلمین داشتند. سفیان بن سمط می‌گوید: از امام صادق‌علیه‌السلام راجع به تنزیل قرآن سوال کردم ایشان فرمود: «اقْرَءُوا كَمَا عُلِّمْتُمْ؛[5] همان‌گونه که آموخته‌اید تلاوت کنید.»
همچنین سالم بن سلمة گويد: مردى براى حضرت صادق عليه السّلام قرآن مي‌خواند (و آن حضرت گوش مي‌داد) و من شنيدم كه حروفى از آن كه مي‌خواند آن طور كه مردم مي‌خوانند نبود (و از نظر حروف و قرائت تفاوت داشت با آنچه مردم مي‌خوانند) حضرت صادق عليه السّلام فرمود: اين گونه نخوان بلكه همان‌سان كه مردم قرائت مي‌كنند (و مي‌خوانند) تو نيز بخوان.»[6]
ازاين‌رو اجماع علماى شيعه بر اين مى‌باشد آنچه امروزه در دست است، همان قرآن كامل و جامع است و هرگز دچار تحريف و تغيير نشده است و قرائت معروف ميان مسلمانان همان قرائت صحيح و درستى است كه خواندن آن در نماز صحيح است. استناد به نص موجود در تمام موارد، درست است و همان است كه بر پيامبر صلّى‌اللّه‌عليه‌وآله وحى شده و چيزى جز اين نيست.[7]
پی‌نوشت:
[1] التمهید فی علوم القرآن، معرفت، ج1، ص273.
[2] المصاحف ابن ابی داود، ج1، ص 67.
[3] المصاحف ابن ابی داود، ج1، ص 68.
[4] تمهید فی علوم القرآن، معرفت، ج2، ص111.
[5] کافی، کلینی، ج2، ص 631.
[6] كافي، کلینی، ج2، ص 633.
[7] التمهید فی علوم القران، معرفت، ج1، ص 343.