علم غیب از خصوصیات امام و یکی از راههای شناخت امام علیهالسلام است، که خداوند بر اساس مصلحت و حکمتش، در اختیار برگزیدگان خود قرار داده است.
از خصوصیات امامان شیعه علیهمالسلام، علم غیب است، که خداوند در اختیار آنها قرار داده است؛ زیرا خداوند متعال بر اساس حکمت و مصلحت، به برگزیدگان خود، علم غیب عطا میکند.
آیات قرآن کریم درباره علم غیب
قرآن کریم نخست علم غیب را مختص ذات خداوند دانسته است: «إِنَّمَا الْغَيْبُ لِلَّهِ؛[1] دانای غیب فقط خداست،» ولی در مواردی استثنا زده و به برخی از اولیاء الهی علم غیب داده است: «عالِمُ الْغَيْبِ فَلا يُظْهِرُ عَلى غَيْبِهِ أَحَدا* الاَّ مَنِ ارْتَضى مِنْ رَسُولٍ؛[2] او دانای غیب و نهان عالم است و هیچ کس را بر غیب خود آگاه نمیکند، مگر رسولانی که آنان را برگزیده است.» بی تردید مصداق بارز این آیه پیامبر خاتم صلیاللهعلیهوآله است.[3]
بنابراین هر چند که علم غیب ذاتا از آن خداست؛ ولی گاه خدا علم غیب را به پیامبران و برگزیدگانش عنایت میکند.
با توجه به آیات و روایات فراوان در علم غیب امامان علیهمالسلام، برخی از بزرگان دین، مانند: شیخ صدوق، انتساب علم غیب به امام را مساوی با کفر دانسته است،[4] به این خاطر که مد نظر ایشان: «علم غیب مختص به خداوند است»؛ زیرا انتساب علم غیب مختص به خدا، به امام مساوی کفر است؛ زیرا از مسلمات است که خدا علم غیب را بنابر مصالحی در اختیار امامان نیز قرار میدهد.
علم غیب در ائمه علیهم السلام
خداوند متعال همان علمی که در اختیار پیامبرش قرار داده است، در اختیار امامان بعد از او نیز قرار داده است.[5] بنابراین روایات فراوانی وجود دارد که امامان شیعه دارای علم غیب بودهاند؛ زیرا آنها نیز برگزیدگان الهی هستند.[6]
امام صادق علیهالسلام درباره علم امام فرمودند: «إِذَا أَرَادَ الْإِمَامُ أَنْ يَعْلَمَ شَيْئاً أَعْلَمَهُ اللَّهُ ذَلِكَ؛[7] هر گاه امام بخواهد چيزى را بداند، خدا آن را (بوسيله الهام يا روح القدس) به وى اعلام كند.»
با توجه به این مطلب، علم غیب امام حسین علیهالسلام در کربلا، نیز قابل توجیه خواهد بود؛ زیرا امام حسین علیهالسلام، هر چند دارای علم غیب بوده است؛ ولی تا زمانی که اراده دانستن نداشته باشد، خدا به او الهام نمیکند، علاوه بر اینکه وظیفه امام استفاده از علم غیب در همه جا نیست. به طور معمول امام علیهالسلام در جاهایی که دارای اثری مهم باشد از علم غیب استفاده میکند، همانطور که امام حسین علیهالسلام، در مواردی از علم غیب استفاده کردند.
درنتیجه تشخیص اینکه در چه شرایطی و کجا مصلحت اقتضا می کند که از علم غیب استفاده شود، به دست امام است و چه بسا برای دیگران مبهم میماند.
پی نوشت:
[1]. سوره مومن، آیه20.
[2]. سوره جن، آیه26و 27.
[3]. کافی، کلینی، ج1، ص256.
[4]. کمال الدین، صدوق، ج1، ص106.
[5]. تفسیر قمی، ج1، ص68.
[6]. شرح الاخبار، ابن حیون، ج2، ص294.
[7]. کافی، کلینی، ج1، ص258.