از جمله آموزههای مهم شیعه که مورد مخالفت وهابیت قرار گرفته، برتر دانستن مقام ائمه علیهمالسلام بر تمام انبیا علیهمالسلام به جز پیامبر اسلام صلیاللهعلیهوآله است. با نگاه به منابع اهل سنت میتوان شواهد گوناگونی بر این برتری پیدا کرد.
بر اساس باورهای شیعه، ائمه علیهمالسلام جایگاه بالاتری از پیامبران علیهمالسلام به جز پیامبر اکرم صلیاللهعلیهوآله دارند. به طور کلی مقام ولایت و امامت اهلبیت جایگاه بلندی در عالم هستی دارد، به گونهای که بر اساس روایات ما نبوت انبیا، وابسته به پذیرش این ولایت است.
پیامبر گرامی اسلام صلیاللهعلیهوآله در این باره میفرمایند: «مَا تَكَامَلَتِ النُّبُوَّةُ لِنَبِيٍّ ... حَتَّى عُرِضَتْ عَلَيْهِ وَلَايَتِي وَ وَلَايَةُ أَهْلِ بَيْتِي ... فَأَقَرُّوا بِطَاعَتِهِمْ وَ وَلَايَتِهِمْ»؛[۱] «نبوت هیچ پیامبری تکمیل نشد... مگر زمانی که ولایت من و ولایت اهل بیت علیهمالسلام بر او عرضه شد... پس پیامبران به اطاعت آنها و ولایت آنها اقرار کردند».
در این روایت خاتم الانبیا ولایت خود و ولایت تمام اهل بیت علیهمالسلام را شرط پذیرش و اتمام نبوت انبیا معرفی میکند. در برخی روایات دیگر تنها به ولایت یکی از ائمه نظیر امیرالمومنین یا صدیقه طاهره علیهماالسلام اشاره شده است.
از حضرت رسول صلیاللهعلیهوآله روایت شده است که در مورد حضرت فاطمه سلاماللهعلیها فرمودند: «ما تَكَامَلَتْ النُبُوّةُ لِنَبِيٍّ، حَتَّى أَقَرَّ بِفَضْلِهَا وَ مُحَبَّتِهَا»؛[۲] «نبوت هیچ پیامبری کامل نمیشود، مگر آن که به فضل و محبت حضرت زهرا اعتراف کند».
برخی معتقدند این دسته روایات توهین به مقام انبیا علیهمالسلام و مخالف شأن پیامبران در قرآن است. بر خلاف این ادعا دلایل و شواهد فراوانی از قرآن را میتوان شاهدی بر برتری مقام امامت بر نبوت مورد استناد قرار داد.
برتری ائمه بر انبیا بر اساس منابع اهل سنت
فارغ از روایات شیعه که به روشنی برتری ائمه علیهمالسلام بر انبیا را نشان میدهند، برخی احادیث اهل سنت نیز از این موضوع حکایت میکنند.
برخی از این روایات به صراحت بر مرتبه بلند اهل بیت اشاره دارد. "حافظ سلیمان قندوزی" از علمای بزرگ اهل سنت در کتاب خود با عنوان "ینابیع المودة" به برخی از این روایات اشاره کرده است؛ از جمله اینکه روزی پیامبر صلیاللهعلیهوآله خطاب به امیرالمومنین علیهالسلام میفرمایند: «ای علی! خداوند تبارک و تعالی پیامبران مرسل خود را به ملائکه مقرب خود برتری داده است و مرا بر تمام انبیا و مرسلین برتری داده است، و فضیلت، بعد از من برای تو و امامان بعد از تو است و ملائکه کمک کار ما و دوستان ما هستند.»[۳]
رسول خدا صلیاللهعلیهوآله در این روایت مقام بالا و بلند خود نسبت به سایر انبیا علیهمالسلام را بیان کرده و اشاره میکنند که در رتبه بعد از خودشان نه سایر انبیا، بلکه اهل بیت علیهمالسلام قرار دارند.
اعتراف احمد بن حنبل به برتری ائمه بر تمام انسانها
یکی از روایات بسیار زیبا در باب فضل اهل بیت علیهمالسلام بر انبیا روایتی است از پیامبر گرامی اسلام صلیاللهعلیهوآله که در مورد اهل بیت میفرمایند: «نَحنُ أهل البيت لا يُقَاسُ بِنَا أحدٌ»؛[۴] «هیچ کس قابل قیاس با ما اهل بیت نیست». این روایت نبی مکرم اسلام بر جایگاه بلند اهل بیت علیهمالسلام اشاره دارد؛ جایگاهی که هیچ انسانی چه نبی چه غیر نبی با آن مقایسه نمیشود.
وقتی از "احمد بن حنبل"؛ امام و رئیس مکتب حنبلی درباره برترین مردم سوال پرسیده میشود، در پاسخ از خلفای سهگانه نام میبرد. فرزندش از او میپرسد پس جایگاه علی بن ابیطالب علیهالسلام کجاست؟ احمد بن حنبل در جواب روایت پیامبر را میخواند و میگوید: «او از اهل بیت است و هیچکس با آنها قابل مقایسه نیست».[۵]
این روایت به روشنی ثابت میکند که حتی بر مبنای روایات اهل سنت نیز مقام ائمه علیهمالسلام مقامی بالاتر و برتر از انبیا علیهمالسلام میباشد.
برتری صدیقه طاهره سلاماللهعلیها بر سایر انبیا بر اساس منابع اهل سنت
فارغ از روایات بالا که به صراحت بر فضیلت اهل بیت علیهمالسلام اشاره دارد؛ برخی آیات و روایت نیز به صورت غیر مستقیم از این امر حکایت دارد.
بر اساس منابع اهل تسنن، نفس پیامبر در آیه مباهله، حضرت امیر علیهالسلام است.[۶] همچنین بر طبق حدیثی مشهور از اهل تسنن، صدیقه طاهره سلاماللهعلیها، پاره تن رسول الله به شمار رفته و ناراحتی حضرت زهرا سلاماللهعلیها، همان ناراحتی پیامبر صلیاللهعلیهوآله و شادی صدیقه طاهره شادی رسول خدا معرفی شده است.[۷]
بنابر این روایات، امیرالمومنین و صدیقهطاهره علیهماالسلام در کمالات و فضائل هم ردیف و نزدیکترین اشخاص به خاتم الانبیا هستند. گرچه بدون شک مقام پیامبر صلیاللهعلیهوآله را ندارند، ولی به قدری به نبی مکرم نزدیک هستند که یکی جان پیامبر و یکی پاره تن ایشان معرفی میشود.
از آنجا که رسول گرامی اسلام برترین مخلوق خداوند و از تمام انبیا بالاتر است، نفس پیامبر و پاره تن حضرت؛ یعنی حضرت علی و صدیقهطاهره علیهماالسلام نیز مانند حضرت رسول طبق روایات بر سایر انبیاء علیهمالسلام برتری دارند.[۸]
پینوشت:
[۱]. بصائر الدرجات، ج۱، ص۷۳.
[۲]. عوالم العلوم، ج۱۱، قسم ۱ فاطمه(س)، ص۱۶۲.
[۳]. ینابیع المودة، ج۳، ص۳۷۷.
[۴]. فرائد السطمین، ج۱، ص۴۵.
[۵]. ینابیع المودة، ج۲، ص۲۹۸.
[۶]. تفسیر الکشاف، ج۱، ص۳۶۸.
[۷]. حدیث «فاطمه پاره تن من است» در کتب اهل سنت.
[۸]. دانشنامه کلام اسلامی، ج۱، ص۵۳۹ـ۵۴۹.