همسویی دو مقوله بصیرت و سعادت

بصیرت مانند چراغی، همواره روشن‌گر و نجات‌بخش انسان از گمراهی‌ها است. انسان بصیر حتّی در تنهایی و غربت، مثل امت واحده از صراط مستقیم سر برنمی‌تابد و هیچ هراسی از زیادی طرفداران باطل به دل راه نمی‌دهد .

به طور کلی شاید بتوان گفت در همه نبردهایی که مدافعان حق و باطل با هم داشته‌اند، اهل بصیرت با چشم دل و حق محوری با تشخیص راه صواب از ناصواب راه حق را برگزیده‌اند.[1]

در پرتو بصیرت حق و باطل، راه و بیراهه، قوت‌ها و ضعف‌ها، تهدیدها و فرصت‌ها به خوبی آشکار می‌گردند و افرادی که فاقد بصیرت کافی هستند، در این گونه شرایط نتیجه خوبی از عمل خود نمی‌گیرند.

امیر‌المومنین علیه‌السلام در این زمینه می فرمایند: «فَاقِدُ الْبَصَرِ فاسِدُ النَّظَرِ»؛[2] «انسان بدون بصیرت و بینش، نظرش هم فاسد است».

بصیرت در قرآن
در وصف آیات قرآن، خداوند متعال می‌فرماید: «قَدْ جَاءَکم بَصَائِرُ مِن رَبِّکمْ فَمَنْ أَبْصَرَ فَلِنَفْسِهِ وَمَنْ عَمِی فَعَلَیهِا وَمَا أَنَا عَلَیکمْ بِحَفِیظٍ»؛[3] «آیات الهی و کتب آسمانی که سبب بصیرت شماست، از طرف خدا آمد پس هر کس بصیرت یافت، خود به سعادت رسید و هر کس کور بماند خود در زیان افتاد و من نگهبان شما از عذاب خدا نیستم». 

با توجه به آیه شریفه، آیات قرآن مانند چراغ راه، مسیر را بر ما روشن می‌کنند و بر ما بصیرت می‌دهند. هر کس از این آیات استفاده کرد، در مسیر سعادت قدم بر می‌دارد و رستگار می‌شود. همچنین اگر از روشنایی این آیات استفاده نکند، در مسیر تاریکی قدم بر می‌دارد که جز شقاوت چیز دیگری را به ارمغان نمی‌آورد.

در آیه‌ای دیگر خداوند متعال می‌فرماید: «هذَا بَصَائِرُ لِلنَّاسِ وَهُدی وَرَحْمَةٌ لِقَوْمٍ یوقِنُونَ»؛[4] «این (قرآن) برای عموم مردم مایه بصیرت بسیار و برای اهل یقین موجب هدایت و رحمت پروردگار است».

این آیه شریفه نیز مانند آیه قبلی بیان می کند که در سایه بصیرت است که انسان می‌تواند مسیر هدایت را پیدا کند.

قرآن در آیه دیگر، بصیرت را مبنای دعوت انبیای الهی معرفی می‌کند و می‌فرماید: «قُلْ هذِهِ سَبِیلی أَدْعُوا إِلَی اللَّهِ عَلَی بَصِیرَةٍ أَنَا وَمَنِ اتَّبَعَنِی وَسُبْحَانَ اللَّهِ وَمَا أَنَا مِنَ الْمُشْرِکینَ»؛[5] «ای رسول ما، امت را بگو طریقه من و پیروانم همین است که خلق را به خدا با بینایی و بصیرت دعوت کنم و خدا را از شرک منزه دانم و هرگز به خدای یکتا شرک نیاورم».

این آیه همانند آیات قبل این نکته را بر ما روشن می‌نماید که بصیرت ابزاری برای شناسایی حق و حقیقت است و هر شخصی مجهز به این ابزار گردد موجبات سعادت خود را تامین می‌کند.

در نتیجه بصیرت چراغی است که در مواردی که مسیر حق و باطل به سختی قابل تشخیص هستند، مسیر را بر ما روشن ‌می‌سازد.

پی‌نوشت:
1. اسحاقی، سید حسین، جام عبرت، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، 1380، ص 54.
2. ری شهری، محمد، میزان الحکمه، ترجمه حمیدرضا شیخی، دارالحدیث، 1379، جلد 2، حدیث 1731، ص 504.
3. سوره انعام، آیه104.
4. سوره جاثیه، آیه20.
5. سوره یوسف، آیه 108.