نگاهی به سیاست‌های جمعیتی چین

چین، در آسیای شرقی با مساحت ۹۶۱'۵۹۶'۹ کیلومتر مربع؛ چهارمین کشور پهناور بعد از روسیه، کانادا و آمریکا است. این کشور پرجمعیت‌ترین کشور جهان با جمعیت بیش از ۱٫۴۵۰ میلیارد نفر می‌باشد.[1] با این حال، این کشور نیز در آستانه مشکل جمعیتی قرار گرفته است .خوب است برای آشنایی دقیق‌تر، نگاهی به مقدار جمعیت، نرخ رشد جمعیت [2] و نرخ باروری کل[3] این کشور در سال‌های مختلف داشته باشیم .

رشد جمعیت و پیش‌بینی آن براساس آمارسایت ‌جهانی‌ وُردمِترز:
سال 1960 .................................... 660,408,056
سال 1970 .................................... 827,601,394
سال 1980 .................................... 1,000,089,235
سال 1990 .................................... 1,176,883,674
سال 2000 .................................... 1,290,550,765
سال 2010 .................................... 1,368,810,615
سال 2020 .................................... 1,439,323,776[4]

نرخ‌ رشد جمعیت:
سال 1960 .................................... 1.0-
سال 1970 .................................... 2.8
سال 1980 .................................... 1.3
سال 1990 .................................... 1.5
سال 2000 .................................... 0.8
سال 2010 .................................... 0.5
سال 2020 .................................... 0.1[5]

نرخ‌ باروری ‌کل:
سال 1960 .................................... 5.76
سال 1970 .................................... 5.72
سال 1980 .................................... 2.61
سال 1990 .................................... 2.31
سال 2000 .................................... 1.60
سال 2010 .................................... 1.63
سال 2020 .................................... 1.70[6]

همانطور که آمارها نشان می‌دهد؛ نرخ باروری در این کشور، بیش از 20 سال است که زیر نرخ جانشینی است[7] و این کشوری که از بیش سه دهه سیاست تک فرزندی را دنبال می‌کرد، با وجود جمعیت زیاد، با مشکلات جمعیتی روبرو خواهد شد و بنابر اعلام هشدار کارشناسان این مساله می‌تواند در آینده موجب سقوط دومین اقتصاد بزرگ دنیا شود.درهمین راستا براساس پیش‌بینی سایت وردمترز، جمعیت این کشور تا سال 2050 به 1,402,405,170 نفر و میانگین سنی آن به 47.6 سال خواهد رسید[8] و جمعیت در سن کار نیز تا ۲۰۰ میلیون نفر کاهش می‌یابد.[9]

حال، چین پس از ۳۵ سال، به عواقب این کاهش، آگاه شده و سیاست «هرخانواده سه فرزند» را اجرا نموده است.[10] هرچند این سیاست‌ها کافی نیست و حتی احتمال این می‌رود که همه این محدودیت‌ها برداشته شوند.[11]

مشکل به همین جا ختم نمی‌شود، در پی سیاست تک فرزندی چینی‌ها، اقداماتی همچون سقط جنین براساس جنسیت موجب به‌هم خوردن تعادل جنسیتی در این کشور شده است؛ به بیان دیگر بسیاری از مردها در چین هرگز نخواهند توانست زنی را به همسری برگزینند.

غیرازبحثِ عدم همسریابی، مشکل دیگری نیز پیش روی جوانان این کشور وجود دارد؛ طبق پیش‌بینی‌ها در سال ۲۰۵۰ یک سوم جمعیت کشور چین بالای ۶۰ سال خواهند بود، این مساله با وارد کردن ضربات سنگین به جوانان؛ آن‌ها را درگیر نگهداری از سالمندان خواهند کرد. این جمعیت سالخورده همچنین منجر به اعمال فشار بر نظام بهداشتی، درمانی و مراقبت‌های اجتماعی کشور خواهد شد.[12]

علیرغم پایان سیاست تک فرزندی با هدف تشویق فرزندآوری در چین، وزارت بهداشت این کشور اعلام کرد جمعیت تا سال ۲۰۲۵ روندی نزولی خواهد داشت. برپایه گزارش این وزارتخانه، نرخ رشد جمعیت چین به میزان قابل توجهی کاهش یافته و در سال ۲۰۲۱ به پایین‌ترین حد تاریخی خود رسیده است. این نرخ طی چهاردهمین برنامه پنج ساله توسعه چین (۲۰۲۵-۲۰۲۱) منفی خواهد شد. این روند کاهشی به دلیل نگرانی زوج‌ها از افزایش هزینه‌های زندگی، مسکن و به ویژه تحصیل کودکان است. بر همین اساس، وزارت بهداشت اعلام کرد که ضمن اصلاح سیاست کمک‌های دوره بارداری برای تشویق زاد و ولد، کاهش فشار مالی بر زوج‌ها را از طریق اعطای کمک هزینه مسکن، آموزش و معافیت‌های مالیاتی دنبال خواهد کرد. بر اساس داده‌های رسمی، چین در سال ۲۰۲۱ نزدیک به ۱۰.۶۲ میلیون تولد را ثبت کرد که کمترین میزان از سال ۱۹۷۸ به شمار می‌رود.[13]

بنابر این کاهش فرزندآوری حتی کشوری مثل چین را می‌تواند با بحران روبه‌رو کند! از این رو سیاست افزایش جمعیتی را در دستور کار خود قرار داده تا از این بحران سالمندی که امروزه درگیر آن بوده، رهایی پیدا کند.

پی‌نوشت:
[1]. ویکی‌پدیا، مدخل: چین، https://b2n.ir/wiki.china.
[2]. نرخ‌ رشد‌ جمعیت: مقدار افزایش یا کاهش جمعیت یک منطقه را در یک سال نسبت به صد نفر از همان جمعیت را گویند.
[3]. نرخ‌ باروری‌ کل(t.f.r): یا نرخ‌ فرزندآوری (Total fertility rate)، میانگین تعداد فرزندانی است که به ازای هر زن ۱۵ تا ۴۹ سال متولد شده است.
[4]. China Population، https://b2n.ir/wmp.china.
[5]. China/population growth rate، B2n.ir/pgr.china.
[6]. China/Birth rate، https://b2n.ir/fr.china.
[7]. نرخ‌ جایگزینی یا جانشینی(Replacement rate): میزان‌کلی‌باروری است که منجر به جبران جمعیت درگذشته با جمعیت‌جدید می‌شود. این نرخ برای هر مادری در سطح‌جهانی 2.3 خواهد بود. عدد 2، فرزندانی است که به سن ‌زادآوری می‌رسند و عدد 3، فرزندانی است که تا پیش از سن‌زادآوری از دنیا می‌روند. دراین نرخ، جمعیت جهان در رشدجمعیت صفر می‌ماند.
[8]. China Population، https://b2n.ir/wmp.china.
[9]. سازمان پدافند غیرعامل: تغییر سیاستهای جمعیتی در چین، https://b2n.ir/paydary1.
[10]. خبرگزاری آناتولی: سیاست جدید جمعیتی در چین، https://b2n.ir/aat.
[11]. صندوق بازنشستگی: توجه به افزایش باروری، کیفیت نیروی‌کار و تغییر ساختارجمعیتی، https://b2n.ir/cspf1.
[12]. مسیر اقتصاد: توقف سیاست تک‌فرزندی در چین پس‌از ۳۵سال، https://b2n.ir/masi12.
[13]. یورو نیوز: اعتراف به شکست سیاست فرزندآوری، https://b2n.ir/eoru.