در حدیثی از پیغمبراکرم (صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم) در مورد حد همسایگی فرموده است: «حد همسایگی، چهل خانه است»[1] البته منظور این نیست که مثلا؛ خانه چهل ویک از مرز همسایگی بیرون است. بلکه چه بسا منظور معیار متعارف است یعنی؛ آن مقداری که عرف آن را به عنوان حد همسایگی می‌داند. البته در شرایط زمانی، مکانی، اجتماعی و فرهنگی امکان دارد، این مقدار هم کم و یا زیاد شود.
چه بسا پیام اصلی این حدیث، ضروری بودن اصل همسایگی است که نباید به حداقل هم اکتفا کرد، بلکه لازم است به میزان متعارف توجه کرد که در مجموع؛ تعداد بسیاری از خانه‌ها جزو همسایگان به حساب می‌آیند و در نتیجه موجب پیامدهای مثبت، سازنده و موثر در روابط اجتماعی خواهد شد.
امّا نکته‌‌ی دیگری که در خصوص انتخاب همسایه اهمیت دارد، تحقیق درباره همسایه است که به وضوح در فرهنگ اسلامی به آن اشاره شده است؛ به گونه‌ای که پیامبر گرامی (صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم) در این باره فرموده است: «پیش از خریدن خانه، همسایه را پیدا کنید و پیش از مسافرت، رفیق سفر را بیابید.»[2]
پیام حدیث، این است که برخلاف تصور و روش انتخاب خانه در بین عموم مردم، که برای خریدن خانه، به نوع و موقعیت مکانی آن توجّه بیشتری می‌کنند، دین اسلام تحقیق درباره همسایه را در اولویت و اصل موثری در انتخاب خانه می‌داند. زیرا آنچه که به خانه انسان می‌تواند ارزش دهد، همسایه و یا همسایه‌هایی هستند که انسان برای مدت طولانی می‌خواهد با آن‌ها زندگی و تعامل داشته باشد.
یک روز در خانه یکی از اقوام مشغول صحبت کردن بودیم که کودک سه چهار ساله‌ای با اشاره، به من گفت: عمو، اُس،اُس؛ به آرامی او را صدا کردم و گفتم؛ چیزی شده عموجان؟! به من گفت: «امیرحسن (پسرهمسایه) خوابیده، نباید سروصدا کنیم، ممکنه که بیدار بشه.» من هم گفتم؛ «به روی چشم، عمو جان دیگه سرصدا نمی‌کنیم.»
زمانی که در خانه‌های آپارتمانی زندگی می‌کنیم، همیشه تصور می‌کنیم که این دیگران(همسایه‌ها) هستند که می‌بایست حقوق ما را رعایت کنند و در واحدهای خودشان سروصدای آزار دهنده ایجاد نکنند. ولی جالب است که این پسربچه چندساله چقدر خوب به حقوق همسایگی آگاهی دارد.
البته این رفتار بچه، بازتاب رفتار والدین او بود، به طوری که در راهرو گاهی به همدیگر این تذکر را می‌دادند که مبادا سرصدایی ایجاد کنند که همسایه‌ها اذیت شوند.
همچنانکه از حضرت علی (علیه‌السلام) نقل شده است؛ «حُرمَةُ الجَارِ عَلَی الجَارِ کَحُرمَةِ اُمِّهِ. حُرمت همسایه بر همسایه مانند حُرمت مادر انسان است.»[3] همچنین از پیغمبر اکرم (صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم) نیز نقل شده: «مَن أَذَی جَارِهِ حَرمَ اللهُ عَلَیهِ رِیحَ الجَنّةِ وَ مَأواهُ جَهَنّمٌ وَ بِئسَ المَصِیرِ. کسی که همسایه خود را اذیت کند خداوند بر او بوی بهشت را حرام می‌گرداند، و جایگاه او جهنم و بد جایگاهی است.»[4]
از این‌رو، لازم است که در شیوه و سبک زندگیمان، فرهنگ آپارتمان نشینی را به درستی رعایت کنیم و همچنین با رفتار تربیتیمان، فرزندان را با حقوق همسایگی آشنا کنیم.
پی‌نوشت‌ها:
[1]. نهج الفصاحه، ح۱۳۵۰
[2]. نهج الفصاحه، ح ۴۸۰
[3]. وسائل‌الشیعة، ج 8، ص487
[4]. وسائل‌الشیعة، ج 8، ص488