آمارها نشان می‌دهد استانهای گیلان، مازندران و تهران بالاترین نسبت جمعیت ۶۰ ساله و بیشتر را دارند. تفاوت‌های استانی در سالخوردگی جمعیت عمدتاً ناشی از تفاوت‌های باروری و جریان‌های مهاجرتی طی دهه‌های اخیر است.
تحولات جمعیتی از جمله متغیرهایی است که در برنامه‌ریزی‌های اجتماعی مبنای محاسبات قرار می‌گیرد، و از آنجایی که برنامه‌ریزی برای رفع نیازهای جمعیت صورت می‌گیرد؛ لازم است ساختار جمعیت، ویژگی‌های آن از جمله ترکیب سنی جمعیت خصوصاً سالخوردگی جمعیت مورد توجه برنامه‌ریزان قرار گیرد؛ چرا که همزمان با افزایش جمعیت سالمند در جهان، کشور ما نیز از این قاعده مستثنی نبوده و در آینده نزدیک، یکی از کشورهای دارای بیشترین رشد جمعیت سالمند در جهان خواهد بود. این پدیده یکی از چالش‌های فراروی جامعه ایران خواهد بود که در صورت عدم مدیریت و برنامه ریزی صحیح و به‌هنگام می‌تواند تهدیدی جدی برای جامعه باشد.
روند سالمندی جمعیت ایران در مقایسه با کشورهای توسعه یافته با تأخیر آغاز شده است، اما با توجه به آهنگ پرشتاب کاهش باروری در ایران، پیش بینی می‌شود حرکت به سمت سالخوردگی جمعیت تسریع شده و شروع قرن پانزدهم شمسی سرآغاز روند رو به افزایش جمعیت سالخورده در ایران باشد.
یکی از چالش‌های اصلی سالخوردگی جمعیت، تفاوت‌های قابل توجه استانی و منطقه‌ای در نسبت جمعیت سالمند است. در استانهای کمتر توسعه یافته که آسیب پذیرتر هستند، نسبت جمعیت ۶۰ ساله و بیشتر در مقایسه با استانهای برخوردارتر شمالی و مرکزی ایران پایین‌تر است و در استانهای واقع در جنوب، جنوب شرق و جنوب غربی ایران مثل سیستان و بلوچستان، ایلام، کهگیلویه و بویراحمد، هرمزگان، بوشهر، خوزستان و استانهای واقع در بخش شمال شرقی و غربی مثل آذربایجان غربی و گلستان نسبت جمعیت ۶۰ ساله و بیشتر کمترین مقدار را دارد.
گیلان، مازندران و تهران بالاترین نسبت جمعیت ۶۰ ساله و بیشتر را دارند
در مقابل، استانهای گیلان، مازندران و تهران بالاترین نسبت جمعیت ۶۰ ساله و بیشتر را دارند. تفاوت‌های استانی در سالخوردگی جمعیت عمدتاً ناشی از تفاوت‌های باروری و جریان‌های مهاجرتی طی دهه‌های اخیر است. میزان باروری کل کشور در سال ۱۳۹۰ برابر ۱,۷۵ فرزند است.
این شاخص در مناطق شهری و روستایی در همین مقطع زمانی به ترتیب برابر ۱,۶۵ و ۲.۱۹ فرزند بوده است، میزان باروری کل کشور در سال ۱۳۹۵ نسبت به سال ۱۳۹۰ افزایش یافته و به ۲.۰ فرزند رسیده است. این شاخص در سال ۱۳۹۵ برای نقاط شهری کمتر از سطح جانشینی و برابر 1.68 فرزند و در نقاط روستایی بالاتر از سطح جانشینی و برابر ۲.۴۸ فرزند گزارش شده است.
گیلان یکی از استانهای دارای بیشترین سرعت سالمندی درایران
براساس نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ١٣٩٥، استانهای گیلان، مازندران و تهران به ترتیب با ارقام ۱,۳۸ و ۱.۱۵ و ۱.۵۶ نفر، حداقل میزان باروری و استانهای سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی، خراسان شمالی و هرمزگان به ترتیب با ۳.۹۶ ، ۲.۸۵، ۲.۸۴ و ۲.۶۴ نفر، بالاترین میزان باروری را در کشور به خود اختصاص داده‌اند.
به دلیل انفجار جمعیتی دهه ۱۳۶۰ و کاهش چشمگیر نرخ باروری در کشور به‌خصوص استان گیلان در دهه‌های بعدی، سرعت بسیار بالای سالمندی جمعیت را تجربه کرده و یکی از استانهای دارای بیشترین سرعت سالمندی درایران خواهد بود.
در سال ۱۳۹۵سهم سالمندان در شهرستان‌های استان گیلان و تمامی شهرستان‌های استان به جز تالش و آستارا در مرحله سالمند شدن قرار داشته اند. بر این اساس، تنها دو شهرستان تالش و آستارا در مرحله ماقبل سالمند شدن قرار دارند و استان گیلان زودتر از سایر استانهای کشور با پدیده انفجار سالمندی مواجه خواهد شد.
ساختار سنی گروه‌های عمده سنی در استان مشابه کشورهای در حال توسعه بوده و توجه به این مسئله از دو بعد حائز اهمیت است:
اول، چالش‌های مربوط به گروه سنی ۵۹- ۱۵ ساله بوده و ایجاد اشتغال، اشتغال متناسب با تحصیلات، تأمین مسکن، تغذیه، بهداشت و ... را شامل می‌شود که نیازمند سیاست گذاری‌های مناسب و تأمین اعتبارات لازم است؛
دوم، مربوط به ساختار سالخوردگی و نگهداری سالمندان است.این پدیده بر جمعیت، روانشناسی، فرهنگ، نظام ارزشی، اخلاق، اقتصاد، تعلیم و تربیت، محیط زیست، سیاست و ... تأثیر می‌گذارد.
به منظور افزایش جمعیت و تعدیل نرخ باروری و کاهش روند سالمندی ، افزایش جمعیت جوان از طریق هدف‌گذاری در جذب مهاجران در گروه سنی جوان، می‌تواند موثر واقع شود.[1]
پی‌نوشت:
[1]. ایلنا: استانهای گیلان، مازندران و تهران بالاترین نسبت جمعیت ۶۰ ساله در کشور،https://www.ilna.ir/fa/tiny/news-1290513