دراسلام، توهین به مقدسات نهی شده است؛ ولی گفت و گو و همشنوی درباره مقدسات و بیان عقیده برای علمآموزی تاکید شده است.
از نگاه اسلام بالاترین تجاوز به حقوق انسانهای مسلمان توهین به مقدسات آنها است و کسی که چنین توهینی انجام دهد، مستحق بالاترین مجازاتهاست؛[1] اما این بیان مانع از این نیست که افراد در باب امور اعتقادی و مقدس، بحث و گفتوگو کنند.
مقدسات
مقدس در لغت به معنای محترم و شایسه احترام است. مقدسات نیز به اموری گفته میشود که درخور ستایس و احترام فوقالعاده است و توجه به آن، حس عمیق توأم با بزرگی برای انسان ایجاد میکند.[2] مصادیق آن به اعتقادات و آیین هر کسی متفاوت خواهد بود.
احترام به مقدسات
در تمام ادیان ابراهیمی فارغ از کم و کیف آن، توهین به مقدسات نهی شده است،[3] و توهین به مقدسات، بالاترین جرم محسوب میشود.[4] فقهای مسلمان نیز توهین به مقدسات اسلام را حرام و جرم تلقی کردهاند.[5] قطعاً توهین به مقدسات، نوعی تجاوز به حقوق انسانها شمرده میشود.
همشنوی در باب امور مقدس
اگرچه توهین به مقدسات به شدت نهی شده است؛ ولی باب گفتوگو و آزادی بیان در باب مقدسات نیز بسته نیست. همه افراد میتوانند با کمال احترام، در مورد همه آموزههای اسلامی، به بحث و همشنوی بپردازند. قرآنکریم و سیره پیشوایان نیز بر این امر، تاکید دارند.
خداوند متعال در باب اهمیت سوال کردن میفرماید: «فَاسْأَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِنْ كُنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ»؛[6] «پس اگر نمیدانید از اهل ذکر (یعنی علما و دانشمندان هر امت) سؤال کنید». سخن خداوند مطلق است و شامل امور مقدس و غیر مقدس میشود.
امام صادق علیهالسلام در باب آزادی بیان عقیده، میفرمایند: «تَقْعُدُونَ فِي الْمَكَانِ فَتُحَدِّثُونَ وَ تَقُولُونَ مَا شِئْتُمْ وَ تَتَبَرَّءُونَ مِمَّنْ شِئْتُمْ وَ تَوَلَّوْنَ مَنْ شِئْتُمْ قُلْتُ نَعَمْ قَالَ وَ هَلِ الْعَيْشُ إِلَّا هَكَذَا»؛[7] «شما در همهجا مینشینید و تعریف میکنید و هرچه میخواهید، میگویید و از هر که میخواهید بیزاری میجویید و نسبت به هر که اراده میکنید اظهار دوستی میکنید. عرض کردم آری؛ فرمود: آیا زندگی جز این است».
از دیدگاه اسلام هرگونه اظهار عقیده برای دانستن و برطرف کردن جهل جایز است. البته ذکر این نکته لازم است که اظهارعقیده برای گمراهی دیگران هرگز قابل پذیرش نخواهد بود؛ زیرا این امر موجب گمراهی دیگران خواهد شد.
پینوشت:
[1]. مصباح یزدی، نظريه سياسي اسلام، ج1، ص273.
[2]. درگاهی، مهدی، ماهیت و حکم توهین به مقدسات سایر مسلمانان، نشریه پژوهشنامه حج و زیارت، 1399، ص34.
[3]. کاظمی راد، رضا، توهین به مقدسات از منظر ادیان ابراهیمی و نظام های حقوقی غربی، 1400، ص102.
[4]. مصباح یزدی، نظريه سياسي اسلام، ج1، ص273.
[5]. کاظمی راد، رضا، توهین به مقدسات از منظر ادیان ابراهیمی و نظام های حقوقی غربی، ص98.
[6]. سوره نحل، آیه43.
[7]. شیخ کلینی، کافی، الاسلامیة، ج8، ص229.