بنابر گزارش خطبه فدکیه، رسول‌الله با آزار و اذیت برخی صحابه مواجه شدند و با رحلت به سوی خدا در جوار رحمت و رضوان او آرامش یافتند.
در مورد رحلت پیامبر از سرای فانی به سرای باقی در خطبه فدکیه، تعابیری زیبا و پرمغز وجود دارد که توجه به آن به پیامبرشناسی ما کمک می‌کند. حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها می‌فرمایند: «قَبَضَهُ اللهُ إلَیهِ قَبْضَ رَأْفَةٍ وَ اخْتِیارٍ وَ رَغْبَةٍ وَ إیثارٍ فَمُحَمَّدٍ مِنْ تَعَبِ هذِهِ الدّارِ فی راحَة قَدْ حُفَّ بِالْمَلائِکَةِ الأبْرارِ وَ رِضْوانِ الرَّبِّ الْغَفّارِ وَ مُجاوِرَةِ الْمَلِک الْجَبّارِ قَدْ حُفَّ بِالْمَلائِکَةِ الأبْرارِ وَ رِضْوانِ الرَّبِّ الْغَفّارِ وَ مُجاوِرَةِ الْمَلِک الْجَبّارِ قَدْ حُفَّ بِالْمَلائِکَةِ الأبْرارِ وَ رِضْوانِ الرَّبِّ الْغَفّارِ وَ مُجاوِرَةِ الْمَلِک الْجَبّارِ؛[1] سپس خداوند او را با نهایت محبت و اختیار خود و از روى رغبت و ایثار قبض روح کرد، سرانجام او از رنج این جهان آسوده شد و هم‌اکنون در میان فرشتگان و خشنودى پروردگار غفّار و در جوار قرب خداوند جبّار قرار دارد».
در این فراز نکات زیادی وجود دارد که به سه نکته اشاره می‌کنیم:
1. در این فراز، اشاره به «مقام رضوان الهی» شده که پیامبر با کوچ از این دنیا در جوار رحمت و رضوان الهی آرامش می‌یابد. (رِضْوانِ الرَّبِّ الْغَفّارِ)
2. این عبارت حضرت فاطمه سلام‌الله‌علیها که پدرم از سختی‌ها و رنج‌های این دنیا راحت شد (مِنْ تَعَبِ هذِهِ الدّارِ فی راحَة)، درواقع می‌تواند نوعی تعریض و کنایه به عملکرد مردم و برخی صحابه باشد که بارها پیامبر را آزردند؛ زیرا آنان بارها پیامبر را به‌ویژه در اواخر عمر مورد آزار و اذیت و آزار قرار دادند و حتی مهم‌ترین سخن ایشان در مورد جانشینی حضرت علیه‌السلام را نپذیرفتند و بالاتر–نعوذبالله- اتهام هذیان‌گویی و ... را به ایشان دادند.[2]
3. عبارت «رَغْبَةٍ وَ إیثارٍ» اشاره به رغبت و ایثار از طرف پیامبر دارد؛ بدین معنا که خداوند با مهربانی، ایشان را قبض روح کرد و ایشان هم از زندگی دنیا صرف‌نظر کردند و حیات در نزد الله را بر زندگی دنیایی ترجیح دادند. بدین‌سان، از هیچ‌یک از دو طرف نشانی از نارضایتی دیده نشد. هم خداوند خواهان رفتن ایشان از این عالم و پایان رنج‌های او در این عالم بود و هم خود ایشان به بازگشت به‌سوی خدا رغبت داشته، آن را انتخاب کردند.[3] این رضایت متقابل خداوند و بنده او در سوره فجر نیز بیان شده است: «يا أَيَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ ارْجِعِي إِلى رَبِّكِ راضِيَةً مَرْضِيَّةً»؛[4] «تو ای روح آرام يافته، به سوی پروردگار بازگرد درحالی‌که هم تو از او خوشنودی و هم او از تو خشنود است».
پیامبر اسلام با بالاترین درجه رضایت از پروردگار و مرارت‌های فراوان برخی بزرگان صحابه از این دنیا کوچ نموده و جوار رضوان الهی مأوای ایشان شد.
پی‌نوشت:
[1]. خطبه فدکیه.
[2]. مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج30، ص535.
[3]. مصباح یزدی، محمدتقی، رساترین دادخواهی و روشنگری، ج1، ص 326.
[4]. فجر: 27تا30.