برای داشتن فرزندان با رفتارهای سالم، می‌بایست خود والدین رفتارهای مناسبی داشته باشند.
یکی از موضوعاتی که والدین نسبت به آن دغدغه دارند و برای به نتیجه رسیدن آن، تلاش‌های فراوانی را انجام می‌دهند، تربیت فرزندان است. همه پدر و مادرها دوست دارند فرزندانشان، شخصیت سالم و مفیدی داشته باشند؛ به‌گونه‌ای که در زندگی خانوادگی و اجتماعی رفتارهای سالم و تأثیرگذاری را داشته باشند. ازاین‌رو برای همه آن‌ها این سؤال پیش می‌آید که چگونه شخصیت سالم و رفتارهای سازنده و مفید را در فرزندانمان شکل دهیم؟
اصل کلی که همه مکاتب تربیتی روی آن تأکید دارند، این است که پدر و مادر لازم است ابتدا خودشان را تربیت کرده باشند تا بتوانند فرزندان مؤدب و با کمالاتی را تحویل جامعه و آینده دهند.
زمانی که والدین خودشان را در مسیر تربیت صحیح قرار داده باشند و آداب و رفتارهای پسندیده را در خود پرورش داده باشند، تربیت کودکان نیز آسان خواهد شد؛ به خاطر اینکه اولین الگوهای تربیتی فرزندان، والدین هستند و هر آنچه کودک، در سال‌های اول زندگی مشاهده می‌کند را تقلید می‌کند.
در مقابل اگر یکی از والدین رفتار یا باور منفی را در خود ایجاد کرده باشد، به‌سختی می‌تواند رفتار صحیح را در فرزند خود ایجاد کند؛ مثلاً پدری که وقتی عصبانی می‌شود از الفاظ زشت و رکیک استفاده می‌کند، نمی‌تواند توقع داشته باشد که اولاً فرزندش هیجانات منفی خودش را به‌خوبی مدیریت کند و دچار پرخاشگری نشود، و ثانیاً در زمان عصبانیت و پرخاشگری از الفاظ زشت و نامناسب استفاده نکند.
امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام این اصل اساسی و مهم تربیتی را مورد تأکید قرار داده‌اند و فرمودند: مَنْ نَصَبَ نَفْسَهُ لِلنَّاس إِمَاماً، فَعَلَیْهِ أَنْ یَبْدَأَ بتَعْلِیمِ نَفْسهِ قَبْلَ تَعْلِیمِ غَیْرِهِ؛ وَ لْیَکُنْ تَأْدیبُهُ بسیرَتِهِ قَبْلَ تَأْدیبهِ بلِسَانِهِ؛ وَ مُعَلِّمُ نَفْسهِ وَ مُؤَدِّبُهَا، أَحَقُّ بالْإِجْلَالِ مِنْ مُعَلِّمِ النَّاس وَ مُؤَدِّبهِمْ»؛[1] «كسى كه خود را پيشواى مردم قرار داده، بايد پيش از آموزش ديگران، خود را آموزش دهد و پيش از آنكه ديگران را با زبان، ادب بياموزد، باكردارش ادب آموزد و البته آموزش دهنده و ادب آموز، خود بيش از آموزگار و ادب آموز مردم، شايسته تجليل است».
زمانی که والدین نکاتی را پیرامون موضوعی به فرزندشان تذکر می‌دهند، نتیجه و تأثیر مطلوب را از وی انتظار دارند. در این‌گونه مواقع، فرزندان اگرچه ممکن است در گفتار، بیان نکنند اما در ذهن و درون خودشان این توصیه و نصیحت‌ها را با رفتارهای گوینده مقایسه می‌کنند. اگر تناقضی میان گفتار و رفتار او احساس کنند؛ علاوه بر اینکه گفته‌ها تأثیر مثبت در او نخواهد داشت، بلکه احساس منفی و ناخوشایند نیز از گوینده در فرزند ایجاد می‌شود.
در مجموع از روایات اهل‌بیت علیهم‌السلام برداشت می‌شود اگر والدین قصد دارند رفتار یا باورهای مثبت را در فرزندان ایجاد کنند، لازم است ابتدا آن رفتار یا باور را در خود ایجاد نموده باشند و اگر می‌خواهند رفتار نامناسبی را از آن‌ها حذف کنند، می‌بایست اولاً خودشان درگیر این رفتار نباشند و ثانیاً با سخن نیکو و محبت‌آمیز به آن‌ها تذکر دهند.
پی‌‍نوشت:
[1]. سید رضی، نهج‌البلاغه، حکمت73.