فقیهان بر لازم الاجرا بودن تمام پیمان‌ها و معاهده‌ها در سرتاسر فقه به این آیه استدلال كرده‌اند.
آیه اوفوا بالعقود
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَوْفُوا بِالْعُقُودِ ۚ أُحِلَّتْ لَكُمْ بَهِيمَةُ الْأَنْعَامِ إِلَّا مَا يُتْلَىٰ عَلَيْكُمْ غَيْرَ مُحِلِّي الصَّيْدِ وَأَنْتُمْ حُرُمٌ ۗ إِنَّ اللَّهَ يَحْكُمُ مَا يُرِيدُ ﴿١﴾
ترجمه آیه اوفوا بالعقود
ای اهل ایمان! به همه قراردادهایِ [ فردی، خانوادگی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، نذر، عهد و سوگند] وفا کنید. [گوشتِ] چهارپایان جز آنچه [در آیات بعد، حُرمتش] بر شما خوانده می شود برایتان حلال است، [و توجه داشته باشید که] نباید شکار را در حالی که مُحرم [به احرام حج و عمره] هستید، حلال بشمارید؛ یقیناً خدا آنچه را بخواهد [بر پایه علم و حکمتش و بر اساس رعایت مصلحت شما] حکم می کند. (۱)
نزول آیه اوفوا بالعقود
سوره مائدة:
اين سوره در عرفات هنگام حجّة الوداع نازل شد. زرارة بن اعين از امام باقر عليه السّلام روايت كند كه فرمود امام علی مرتضى عليه السّلام فرمايد كه سوره مائدة دو يا سه ماه پيش از رحلت رسول اكرم صلى اللّه عليه و آله نازل گرديده است چنانكه در روايت ديگرى نيز زرارة نظير اين حديث را از امام باقر عليه السّلام نقل و روايت كرده است.
شيخ بزرگوار بعد از سه واسطه از زرارة او از امام باقر عليه السّلام نقل نمايد كه فرمود عمر بن الخطاب اصحاب رسول خدا صلى اللّه عليه و آله را كه از زمره آنان على بن ابى طالب بود نزد خود جمع كرد و راجع بمسح بر روى دو كفش يا موزه پا سؤال كرد. مغيرة بن شعبه در پاسخ گفت من ديدم كه پيامبر بر روى كفش يا موزه مسح مينمود. على بن ابى طالب فرمود آيا ديدن تو پيش از نزول سورة مائدة بوده يا بعد از نزول آن؟ مغيرة در جواب گفت نميدانم. على عليه السّلام فرمود پيش از نزول سوره مائدة بوده و اين سوره دو يا سه ماه پيش از رحلت پيامبر اسلام نازل شده است.(منظور امام اين بود كه بعد از نزول سوره مائدة مسح بر روى پا واجب گرديد اگر چه قبلا بر روى كفش يا موزه بوده است.)
تفسیر نور (محسن قرائتی)
سيماى سوره ى مائده
اين سوره يكصد و بيست آيه دارد و چند ماه پيش از رحلت پيامبراكرم صلى الله عليه و آله نازل شده و هيچ يك از آيات آن نسخ نگشته است.
اين سوره به خاطر دعاى حضرت عيسى عليه السلام براى نزول مائده ى آسمانى كه در آيه ى 114 آمده، «مائده» ناميده شده است؛ البتّه به «عهد» و «عقود» نيز نام گذارى شده، در مجموع آياتِ اين سوره نسبت به يك پيمان شكنى مهم هشدار مى دهد.
بيشترين خطاب «يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا»* در اين سوره است. مثلًا در سوره ى بقره يازده مرتبه؛ ولى در اين سوره، شانزده مرتبه آمده است.
اين سوره شامل مسائلى از قبيل: ولايت و رهبرى، ردّ عقيده ى تثليث، وفاى به عهد و پيمان ها، گواهى دادن به عدل، تحريم قتل، احكام خوردنى ها، احكام وضو، غسل و تيمّم، سفارش به عدالت اجتماعى و احكام وصيّت، قصاص، سرقت، زنا و ... مى باشد.
چون از آخرين سوره هايى است كه نازل شده، با جمله ى «أَوْفُوا بِالْعُقُودِ» در آغاز سوره، سفارش به انجام همه ى تعهّدات و پيمان ها دارد.
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ
به نام خداوند بخشنده ى مهربان
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَوْفُوا بِالْعُقُودِ أُحِلَّتْ لَكُمْ بَهِيمَةُ الْأَنْعامِ إِلَّا ما يُتْلى عَلَيْكُمْ غَيْرَ مُحِلِّي الصَّيْدِ وَ أَنْتُمْ حُرُمٌ إِنَّ اللَّهَ يَحْكُمُ ما يُرِيدُ «1»
اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد! به عقد و پيمان‌ها (ى خود، با خدا و مردم) وفا كنيد. (خوردن گوشت) چهارپايان براى شما حلال گشته، مگر آنها كه (حكم حرمتش) بر شما خوانده خواهد شد، و در حال احرام شكار را حلال نشمريد، همانا خداوند به هر چه خواهد (ومصلحت بداند) حكم مى‌كند.
نکته‌های آیه اوفوا بالعقود
كلمه‌ى «بَهِيمَةُ» در اينجا به معناى چهارپا و اعم از «انعام» است، «انعام» به گاو و شتر و گوسفند مى‌گويند و «بَهِيمَةُ الْأَنْعامِ» كه سه بار در قرآن آمده به معناى حلال بودن گوشت اين چهارپايان است. امام صادق عليه السلام فرمودند: مراد از «بَهِيمَةُ الْأَنْعامِ»، جنين حيوان ذبح شده است كه تزكيه‌ى مادرش، تزكيه‌ى او نيز به شمار مى‌رود. مرحوم فيض در تفسير صافى مى‌فرمايد: «ممكن است اين روايت بيان مصداق پنهان آن باشد و يا اين‌كه از شكم مادر به آنها «بهيمة» گفته مى‌شود، بنابراين منافاتى با تعميم ندارد».
پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود: «لا دين لمن لا عهد له» ، كسى كه وفا ندارد، دين ندارد. آرى، اگر به پيمان‌ها عمل نشود، اساس جامعه واعتماد عمومى بهم مى‌ريزد وهرج ومرج پيش مى‌آيد.
قرآن، وفاى به پيمان حتّى با مشركان را لازم مى‌داند، «فَأَتِمُّوا إِلَيْهِمْ عَهْدَهُمْ إِلى مُدَّتِهِمْ» و طبق حديثى از امام صادق عليه السلام وفاى به پيمان فاجران هم لازم است.
بر اساس روايتى ديگر، اگر يك مسلمان حتّى با اشاره، به دشمن كافر امان داد، بر ديگر مسلمانان رعايت اين پيمان اشاره‌اى، الزامى است.
كتب آسمانى، عهد خداوند هستند و بايد به آنها وفادار بود، عهد قديم (تورات)، عهد جديد (انجيل) و عهد اخير (قرآن). در حديث مى‌خوانيم: «القرآن عهد اللّه»
پیام‌ها آیه اوفوا بالعقود
1- مسلمانان بايد به همه‌ى پيمان‌ها، (با هر كس و هر گروه،) پايبند باشند، چه قراردادهاى لفظى، كتبى؛ پيمان‌هاى سياسى، اقتصادى، اجتماعى ويا خانوادگى؛ با قوى يا ضعيف، با دوست يا دشمن، با خدا (مثل نذر و عهد) يا مردم، با فرد يا جامعه، با كوچك يا بزرگ، با كشورهاى منطقه يا قراردادهاى بين المللى. كلمه‌ى «بِالْعُقُودِ» داراى «الف و لام» است كه شامل همه‌ى قراردادها مى‌شود. «أَوْفُوا بِالْعُقُودِ»
2- اشعار دارد كه ايمان، ضامن وفاى به عهد و پيمان‌هاست. «يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَوْفُوا بِالْعُقُودِ»
3- حال كه خداوند انواع نعمت‌ها را در اختيار ما گذاشته است، پس به پيمان‌هاى او وفادار باشيم. «أَوْفُوا بِالْعُقُودِ أُحِلَّتْ لَكُمْ»
4- يكى از پيمان‌هاى الهى، توجّه به احكام حلال وحرام در خوردنى‌هاست. «أَوْفُوا بِالْعُقُودِ أُحِلَّتْ لَكُمْ»
5- اسلام، هم به مسائل اجتماعى و هم به مسائل اقتصادى توجّه دارد. (وفاى به عهد، مسئله‌ى اجتماعى و اقتصادى وبهره‌گيرى از حيوانات، از مسائل اقتصادى است.) «أَوْفُوا بِالْعُقُودِ أُحِلَّتْ لَكُمْ بَهِيمَةُ الْأَنْعامِ»
6- مصرف گوشت گاو، شتر و گوسفندى كه مرده يا خفّه و ... شده باشند، حرام است. «إِلَّا ما يُتْلى عَلَيْكُمْ»
7- همه‌ى چهارپايان حلال نيستند. «إِلَّا ما يُتْلى عَلَيْكُمْ» (بنابر اين‌كه جمله، مربوط به انواع چهارپايان باشد.)
8- براى حفظ حرمت احرام بايد كمى هم محروميّت چشيد و از شكار، چشم پوشيد. «غَيْرَ مُحِلِّي الصَّيْدِ وَ أَنْتُمْ حُرُمٌ»
9- عمل به محرّمات احرام، از جمله موارد وفاى به عهد و پيمان با خداست. أَوْفُوا بِالْعُقُودِ ... غَيْرَ مُحِلِّي الصَّيْدِ وَ أَنْتُمْ حُرُمٌ
10- احرام، عهد و پيمان با خداوند است. أَوْفُوا بِالْعُقُودِ ... وَ أَنْتُمْ حُرُمٌ
11- احرام، حالتى خاص و ويژه و داراى احترام است. «وَ أَنْتُمْ حُرُمٌ»
منبع: ahlolbait