حیا نقش بسیار مهمی در ایجاد و گسترش عفّت، پاکدامنی و اخلاق جامعه دارد. بالاترین نوع حیا، حیای در مقابل خداوند است که حد اعلای آن را میتوان در سیره فاطمه زهرا سلاماللهعلیها مشاهده کرد.
حَیاء، یکی از مهمترین صفات پسندیده نفسانی است که تاثیر فراوانی بر حوزههای مختلف زندگی اخلاقی با نقش بارز بازدارندگی دارد. حیا اقسامی دارد: حیای از خود و خداوند، و حیای از انسانها؛ که قسم اول از ارزش والایی برخوردار است. حیا آثار و برکات فراوانی برای فرد و جامعه به دنبال دارد که آمرزش گناهان بخشی از آن است.[1]
کسی که شخصیت خود را ارزشمند میداند و خداوند را در زندگی حاضر میبیند، هر حرفی را نمیزند و هر کاری را انجام نمیدهد. در نقطه مقابل اگر حیا کنار رود، انسان هر گناهی را مرتکب میشود و در نتیجه اسباب هلاکت خود را فراهم میکند. در روایتی از پیامبر اسلام روایت شده که: «اگر خداوند بخواهد بندهاى را هلاک سازد، حيا را از او میگيرد؛ وقتى حيا از او گرفته شد، متنفر و منفور میشود» . [2]
یکی از اقسام حیا، حیای مقابل نامحرم است. مصداق کامل این نوع حیا را میتوان در زندگی فاطمه زهرا سلاماللهعلیها مشاهده کرد. وقتی از ایشان درباره بهترین حالتِ برای بانوان سؤال شد، فرمودند: «بهترین حالت برای زن این است که مردان نامحرم او را نبینند و او هم مردان نامحرم را نبیند».[3] در روایت دیگری نقل شده که آن بانوی بزرگوار در حضور مرد نابینایی حجاب را رعایت کردند و زمانی که پیامبر صلیاللهعلیهوآلهوسلم علت این کار را از آن حضرت جویا شدند، فرمودند: «آن مرد مرا نمیبیند ولی من او را میبینم و او بوی مرا استشمام میکند».[4]
نتیجه اینکه وجود حیا امری فطری و ضروری است که رعایت آن، به تأمین امنیت روانی فرد و جامعه کمک میکند.
پینوشت:
[1]. تمیمی آمدی، غررالحکم و دررالکلم، دارالكتاب الإسلامی، 1413ق، ص83، ح1584.
[2]. پاينده، نهج الفصاحة، دنیای دانش، بیتا، ص288، ح 671.
[3]. حر عاملی، وسائل الشیعة، نشر آلالبیت، بیتا، ج20، باب 24، ص67، ح7.
[4]. مجلسی، بحارالانوار، مؤسسةالوفاء، 1403ق، ج43، ص91.