امام هادی علیه‌السلام در یک برهه حساس از تاریخ اسلام به خوبی توانستند به جهاد تبیین فرهنگی و سیاسی اقدام کرده و بسیاری از شبهات و پرسش‌ها را پاسخ گویند.
آفرینش معصومان با هدف بیان و آموزش پیام‌ها و دستورات دینی به مردم بود تا از این رهگذر به سعادت و کمال حقیقی برسند. پس از خاتم الانبیاء صلیاللهعلیهوآله نیز امامان شیعه با وجود تمام کاستی‌هایی که امت مسلمان برای آنان پدید آوردند، این رسالت و مسئولیت خطیر را رها نکرده و به مجاهدت‌های خویش در راستای آگاهی بخشی به همگان ادامه دادند. امام هادی علیه‌السلام در یک برهه حساس از تاریخ اسلام زیست کردند و به خوبی توانستند در زمینه‌های متفاوت فرهنگی و سیاسی، مردم را با مسیر مستقیم آشنا سازند.
1. جهاد تبیین فرهنگی
اهمیت پاسداری از باورهای اعتقادی و دینی، امام هادی علیه‌السلام را بر آن داشت که تا نسبت به شبهات و عملکرد نادرست برخی مسلمانان واکنش‌های صریح و قاطع از خود نشان دهند.
الف- مبارزه با تحریف قرآن
تحریف قرآن از موضوعات مورد گفتگو در روزگار امام هادی علیه‌السلام بود. فرقه حشویه از اهل تسنن بر آن بودند که در قرآن دست برده شده و چه بسا کاتبان وحی برخی از آیات را حذف کرده‌اند؛ امام هادی علیه‌السلام در تبیین مصون بودن قرآن از هر نقص و کاستی، پس از تقسیم روایات، به دو دسته حق و باطل، بر اجماع یک رنگ امت اسلامی بر اين نكته اشاره کردند: «قرآن حق است و هيچ فرقه‌اى در آن ترديدى ندارد» و آنگاه فرمود:«اگر قرآن، صحت روايتى را تأیید کرد، اما گروهى از امت آن را نپذيرفت، باید صحت آن روایت را پذیرفت، زيرا كه همگان، بر حقانيت قرآن اتفاق نظر دارند. مانند حديث ثقلين که بر اساس آيه ولايت و شأن نزول آن، مورد پذیرش امت اسلامی است».[1]
ب- مبارزه با غالیان
يكى از فرقه‌هایى كه تا حدود زیادی چهره اصيل شیعه را مخدوش کرده «غلات شيعه» نام دارند. اين نام به صورت كلى برای افرادی است که در مورد ائمه شيعه علیهم‌السلام به گزافه‌گوئى پرداخته‌اند و آنان را از محدوده مخلوق بودن خارج ساخته و به الوهیت و خدا بودن آنها باور پیدا کرده‌اند.[2]
امام هادى عليه‌السلام در ادامه فعاليت امامان پيشين و با آگاهی از خطر فعالیت غالیان، تبیین و مبارزه آشکار با آنها را در دستور کار خویش قرار دادند؛ زيرا در ميان یاران ایشان نيز افرادى از غاليان وجود داشتند. بعضی شیعیان به امام علیه‌السلام نامه نگاشتند که:«احاديثى را به شما و پدرانتان نسبت می‌دهند كه دل‌ها از شنيدن آن ناراحت می‌گردد، ولی چون به اهل بیت علیهم‌السلام منسوب است، جرأت نداریم آنها را انکار کنیم»، امام هادی علیه‌السلام در یک پاسخ صریح فرمودند:«این تأویلات از دین ما نیست و از آنها دوری جو».[3]
2. جهاد تبیین سیاسی
از اصول اساسی باورهای مکتب شیعه، انحصار رهبری اسلام در جانشینان معصوم خاتم الانبیاء صلیاللهعلیهوآله می‌باشد که ارزنده‌ترین پیامد آن، حفظ انسجام و وحدت در جامعه اسلامی است؛ زیرا اگر زمام امور به دست رهبران جامع الشرایط باشد، رسیدن به جامعه ایده‌آل اسلامی به سهولت انجام خواهد شد.[4]
این نکته مهم در میان احادیث امامان معصوم قابل ردیابی است، اما در دوره حیات امام هادی علیه‌السلام جمعیت شیعیان در نقاط گوناگون ممالک اسلامی گسترش پیدا کرده بود و شبهات دشمنان پیرامون خلافت معصومان رو به فزونی بود، از این رو، امام علیه‌السلام ضمن آموزش «زیارت جامعه کبیره» به بعضی از شیعیان، به طور مفصل به ارائه یک نمودار کامل و جامع پیرامون ضرورت رهبری امامان معصوم پرداخته و جوانب آن را روشن ساختند.
نکته حائز اهمیت در این زیارت‌نامه آن است که به صراحت هر چه تمام‌تر، امامان شیعه را سیاست‌مدارترین بندگان خداوند معرفی می‌کنند. این نشان از آن دارد که جریان غصب خلافت پس از خاتم الانبیاء صلیاللهعلیهوآله نه تنها باعث مسدود شدن مسیر دسترسی مردم به دانش حقیقی اهل بیت علیهم‌السلام گردید، بلکه تمام مردم از مدیریت صحیح جامعه توسط معصومان محروم گردیدند و تا زمان ظهور آخرین امام تداوم خواهد یافت.
پی‌نوشت:
[1]. حرانی، ابن شعبه، تحف العقول، جامعه مدرسين، 1404، ص 458.
[2]. خاتمی، احمد، فرهنگ علم كلام، انتشارات صبا، 1370، ص 171-170.
[3]. مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوار، دار إحياء التراث العربي، 1403، ج25، ص 315.
[4]. امام هادی علیه‌السلام و اتحاد پیروان اهل بیت، نشریه فرهنگ کوثر، شماره 70.