خداوند متعال انسان را با هدفِ به کمال رسیدن خلق کرد. تحقق این هدف بدون واسطه ممکن نیست؛ از این رو پیامبران و امامان معصوم را فرستاد تا با راهنمایی خود، انسان را به این هدف برسانند.
داشتن هدف، امری است که هر انسان حکیمی آن را می‌ستاید و حکمت خداوند نیز اقتضا می‌کند، که برای آفرینش خود نیز هدف داشته باشد: «أَ فَحَسِبْتُمْ أَنَّما خَلَقْناكُمْ عَبَثاً وَ أَنَّكُمْ إِلَيْنا لا تُرْجَعُون»؛[1] «آیا گمان کردید شما را بیهوده آفریده‌ایم و بسوی ما باز نمی‌گردید؟»، بنابراین خداوند در قرآن کریم، اهدافی را بیان کرده است، که به برخی از آنها اشاره می‌شود:
یک. عبودیت
نخستین هدفی که خداوند در قرآن کریم بیان کرده، عبودیت است: «وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلاَّ لِيَعْبُدُون»؛[2] «و من جنّ و انس را نیافریدم، مگر برای اینکه مرا (به یکتایی) پرستش کنند» .
بی‌تردید عبودیت، مستلزم شناخت و معرفت نسبت به خداوند است، بر همین اساس امام حسین علیه‌السلام می‌فرماید: «مَا خَلَقَ الْعِبَادَ إِلَّا لِيَعْرِفُوهُ فَإِذَا عَرَفُوهُ عَبَدُوه»؛[3] «خداوند بندگان را نیافرید، مگر برای اینکه او را بشناسند، پس زمانی که او را شناختند، عبادتش می‌کنند». بهترین راه شناخت خدا نیز به کارگیری عقل است.
دو. شمول رحمت
رحمت، از دیگر اهداف خلقت انسان است؛ زیرا قرار است که خداوند رحمتش را شامل حال او کند: «إِلاَّ مَنْ رَحِمَ رَبُّكَ وَ لِذلِكَ خَلَقَهُم»؛[4] «مگر کسانی که پروردگارت به آنان رحم کرده و به همین سبب آنان را آفریده است».
سه. امتحان و آزمایش
امتحان و آزمایش از دیگر اهداف خداوند برای آفرینش انسان است: «الَّذي خَلَقَ الْمَوْتَ وَ الْحَياةَ لِيَبْلُوَكُمْ أَيُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلا»؛[5] « او کسی است که مرگ و زندگی را آفرید، تا بیازماید شما را که کدامتان بهترین کردار را دارید».
اهل‌بیت علیهم‌السلام، واسطه فیض
هر چند انسان برای این اهداف خلق شده است؛ ولی از آنجا که رسیدن به این اهداف والا، برای انسان به تنهایی، بس دشوار است، بنابراین خداوند برای آسانی و سهولت کار انسان، واسطه‌هایی به عنوان اهداف میانی قرار داده است، تا انسان با بهره گرفتن از آنها، راه رسیدن به کمال و عبودیت را راحت‌تر بپیماید. این واسطه‌ها، پیامبران و چهارده معصوم علیهم‌السلام هستند.
سپس خداوند برای برقراری ارتباط با آنها، راه‌هایی مانند، شناخت و معرفت، محبت، زیارت و گریه بر مصائب آنها را وضع کرد، تا انسان از این طریق علاوه بر ارتباط، با راهنمایی‌های ایشان، عبودیت خدا را درک کند، بر همین اساس است که امیرالمومنین علیه‌السلام فرمود: «مَنْ عَرَفَنِي وَ عَرَفَ حَقِّي فَقَدْ عَرَفَ رَبَّهُ لِأَنِّي وَصِيُّ نَبِيِّهِ فِي أَرْضِه»؛[6] «کسی که من و حق مرا بشناسد، به تحقیق که خدا را شناخته است؛ زیرا من جانشین پیامبر خدا در زمین هستم».
پی‌نوشت:
[1]. مومنون: 115.
[2]. ذاریات: 56.
[3]. ابن بابویه، محمدبن علی، علل الشرایع، کتابفروشی داوری، 1385ش، ج1، ص9.
[4]. هود: 119.
[5]. ملک: 2.
[6]. ابن بابویه، محمدبن علی، التوحید، جامعه مدرسین، 1398ق، ص165.