خشم و عصبانیت در کودک، از هیجانات طبیعی اوست. آنچه مهم است این است که والدین به کودک کمک کنند تا به شیوه صحیح خشم خود را بیان کند.
خشم از هیجانات عادی انسان است. سرکوب یا انکار آن می‌تواند به ایجاد مشکلات زیادی منجر شود؛ ولی هنگامی که کودک بزرگ‌تر می‌شود، باید یاد بگیرد خشم را درک و کنترل کند و نهایتاً به طور مناسب و سازنده آن را به زبان آورد.
خشم و عصبانیت کودکان نوپا و پیش‌دبستانی هنگامی که می‌کوشند خود را ابراز نمایند، رفتارهای خود را کنترل کنند، از بزرگسالان جدا شوند و راه‌‌های قابل قبولی از لحاظ اجتماعی برای رابطه با همسالان پیدا کنند، طبیعی است. بروز خشم در ملأ عام در مورد کودکان نوپا و پیش‌دبستانی عادی است؛ ولی در مورد کودکان دبستانی غیر عادی محسوب می‌شود. آنها باید از طریق آزمایش و خطا یاد بگیرند که در موقعیت‌های اجتماعی چه چیزی قابل قبول است؛ گرچه ممکن است هنوز در خانه و با خانواده خشم خود را ظاهر سازند.
طغیان‌های مکررِ خشم در کودکانِ سن مدرسه ممکن است حاکی از مشکلات رفتاری یا فشار موقعیتی باشد، یا پوششی باشد برای برخی هیجانات ناراحت‌کننده؛ نظیر ترس، سوگ یا درد آزاردهنده.
طغیان خشم در حدود سن ۱۲ سالگی، وقتی که کودک وارد مـرحـلـه بـلوغ و نوجوانی می‌شود، نیز معمول است. این طغیان می‌تواند ناشی از جریانات و تغییرات هورمونی و میل به تثبیت هویتی جدا از والدین باشد.
حال در برابر خشم کودک چگونه باید رفتار کرد؟
1. کمک کنید تا هیجانات خود را نامگذاری کند. سپس روش‌های قابل قبول بیان هیجانات را به او آموزش دهید؛ مثلاً بگویید «نام این احساس خشم است، این احساس ناراحتی است و...».
2. به کودک نوپا یا پیش‌دبستانی بگویید: «می‌فهمیم که عصبانی و ناراحتی. حق داری که عصبانی باشی؛ ولی صدمه زدن به من (ضربه زدن، لگد زدن، گاز گرفتن و...) کار خوبی نیست. برای بیان احساست، از کلمات استفاده کن».
با گفتن «حق داری عصبانی باشی»، به کودک می‌گویید که شما احساسات او را درک می‌کنید و اینکه این احساسات درست و برحق است. این موضوع به ویژه برای کودکان نوباوه ضروری است؛ چون احتمال دارد هنگامی که برای اولین بار احساس خشم کنند، دچار ترس شوند. به آنها نشان دهید که احساساتشان عادی است .
3. کودکان پیش‌دبستانی دارای فکری سحرآمیز هستند؛ یعنی احساس می‌کنند تفکر و خواسته‌های آنها می‌تواند در جهان خارج تأثیر بگذارد و به وقوع بپیوندد. به همین دلیل ممکن است نگران آن باشند که افکار بد آنها درباره کسی به حقیقت تبدیل شود. ازاین‌رو پس از فروکش کردن خشم، کودک پیش‌دبستانی را در آغوش بگیرید؛ به طوری که بفهمد نمی‌تواند با خشم خود شما را وادار به عقب‌نشینی کند.
4. در مورد کودکان دبستانی، هنگامی که از عصبانیت داد می‌زنند با آرامش و قاطعیت بگویید: «تا وقتی که داد می‌زنی، با تو صحبت نخواهم کرد و جواب نمی‌دهم. اول تا ده بشمار و بعد بگو که چرا این‌قدر ناراحتی؟ بعضی وقت‌ها احساسات من هم که جریحه‌دار می‌شود، عصبانی می‌شوم. آیا برای تو هم همین اتفاق افتاده که عصبانی هستی؟»
۵. اگر کودک از درک خوبی برخوردار است، نشست‌های خانوادگی برپا کنید و در مورد شرایطی که موجب خشم فرزندتان می‌شود، به منظور شناسایی و پیشگیری از آنها، صحبت کنید. در صورت امکان، در قواعد و مقررات خانه که باعث ناکامی و خشم کودک می‌شود، تجدید نظر کنید.
۶. سرانجام آنچه را موعظه می‌کنید، خودتان نیز به آن عمل نمایید. به خاطر داشته باشید که کودکان اغلب خشم و فرونشاندن مشاجرات را از طریق مشاهده والدین خود یاد می‌گیرند. هنگامی که خودتان نیز عصبانی هستید، برای آرام شدن از صحنه خارج شوید. وقتی که منطقی و آماده صحبت شدید، به کودکانی که شما را عصبانی کرده‌اند، اجازه دهید در مورد اختلافات و مذاکره کردن برای رسیدن به توافق نظر بحث کنند.
منبع: عابدی، محمدرضا و گوهری انارکی، مسعود، نسخه‌های راهنمای خانواده، نشر جهاد دانشگاهی اصفهان، 1376ش.