خلاقیت یکی از مهم‌ترین عوامل موفقیت است که با یادگیری، قابل تقویت و افزایش است.
▪ چیستی خلاقیت
جایی که امروزه بشر ایستاده و در زمینه‌های مختلف به پیشرفت و توسعه نسبی رسیده است، حاصل خلاقیت اوست. همه انسان‌ها دارای این موهبت الهی هستند، ولی در شدت و ضعف این استعداد باهم متفاوتند. نکته خوشایند این است که این استعداد قابل پرورش است، یعنی قابلیت افزایش و کاهش دارد. برخلاف استعدادی نظیر هوش که ویژگی وراثتی است و خیلی قابلیت پرورش ندارد. موفقیت بیشتر از اینکه وابسته به هوش باشد، به خلاقیت افراد بستگی دارد. پس درصد زیادی از موفقیت قابل اکتساب است؛ چون خلاقیت قابل یادگیری و اکتساب است. خلاقیت یک فرایند روانی و ذهنی است که محصولی تازه و ارزشمند دارد. این‌گونه گمان نکنیم که این استعداد فقط در یک زمینه خاص کارایی دارد؛ بلکه در هر زمینه‌ای می‌تواند مؤثر و کارا باشد و برای ما محصولی ارزشمند داشته باشد .
▪ عوامل خلاقیت
چند عامل فردی برای خلاقیت دارای اهمیت است:
1- انگیزه: هرچه نسبت به کاری که انجام می‌دهیم علاقه و انگیزه بیشتری داشته باشیم، خلاقیت ما در آن کار نیز بیشتر است.
2- ایمان به خدا: چون خداوند متعال منشأ خلاقیت و توانمندی است، ایمان به آن مبدأ قدرت، خلاقیت و توانمندی‌های انسان را افزایش می‌دهد.
3- تمرین: با تمرین و آموزش در زمینه‌ای که می‌خواهیم کار کنیم، می‌توانیم خلاقیت را افزایش دهیم.
4- چالش‌پذیری: افرادی که به دنبال چالش و تجربه‌های جدید هستند، خلاقیت بیشتری دارند.
5- هوش: دارا بودن هوش متوسط برای خلاقیت کافی است و نیازی به هوش بالا ندارد.
از عوامل محیطی مؤثر در خلاقیت نیز می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
1- خانواده: خانواده‌ای که مستقل است، آزادی مناسبی برای اعضا فراهم می‌کند؛ اعضا محترم شمرده می‌شوند، شوخ‌طبع است، تشویق مناسب می‌کند و موجب افزایش خلاقیت فرزندان می‌شود.
2- گروه‌ها: قرار گرفتن در گروه‌هایی که دارای چند ویژگی انسجام، تخصصی بودن، دارای ارتباطات قوی و هدف‌دار هستند، در افزایش خلاقیت مؤثر است.
▪ پنج راهکار برای پرورش خلاقیت فرزند
1- والدین سعی کنند بازی‌هایی که برای کودکان تهیه می‌کنند، فعالیت فکری و ذهنی برای کودک به همراه داشته باشد.
2- استفاده از تلویزیون و رایانه به حداقل برسد. برای کودک توصیه می‌شود که روزانه بیشتر از یک ساعت مورداستفاده قرار نگیرد.
3- فضایی را فراهم کنند که کودکان علت و معلول را کشف کنند. مثلاً کاشت یک بذر و پرورش گیاه در خانه به افزایش خلاقیت کمک می‌کند.
4- هنگام داستان خواندن برای فرزند، سعی کنند که خود را به‌جای شخصیت داستان قرار دهند و حس داستان را به کودک منتقل کنند و بعد از کودک بپرسند که اگر او جای شخصیت داستان بود، چه‌کار می‌کرد؟
5- تخیل کودک را تقویت کنند. مثلاً با پرسش‌های عجیب از کودک نظیر اینکه «اگر چشم‌ها در پشت سر قرار داشت چه اتفاقی می‌افتاد؟» می‌توان به تقویت تخیل و خلاقیت کودک کمک کرد.[1]
پی‌نوشت:
[1]. ر ک:عباسی آغوی، محمدمهدی، نام این کتاب با شما!(راه‌های پرورش خلاقیت در کودک و نوجوان)، مؤسسه امام خمینی، 1389ش.