تشبیه زن، به نعل و کفش

عصمت امیرالمومنین علیه‌السلام و وجوب اطاعت از ایشان،[1] به معنای پذیرفتن هر کلام منسوب به ایشان نیست؛ بلکه باید هر موردی را از نظر سند و محتوا تحقیق و بررسی کرد.

یکی از روایاتی که به حضرت نسبت می‌دهند این است که حضرت فرمود: «الْمَرْأَةُ كالنعل يَلْبَسُهَا الرَّجُل إِذَا شَاءَ، لَا إِذَا شَاءَتْ»؛[2] «زن هم چون نعل[کفش] است، که مرد هر گاه خواست آنرا می‌پوشد، نه هر وقت زن اراده کرد»، بنابراین درباره این روایت باید گفت:

یک. هیچ اثری از این روایت در منابع شیعه نیست.

دو. خود ابن ابی‌الحدید، این روایت را بدون سند و منسوب به امیرالمومنین علیه‌السلام می‌داند، پس برای او نیز، یقینی نبوده است.[3] 

سه. این روایت در کتب اهل تسنن نیز، بدون سند ذکر شده است.[4] حتی برخی گوینده آن را نیز نقل نکرده‌اند.[5] 

چهار. هر چند ظاهر برخی از تشبیهات، خراش ذهنی ایجاد می‌کند؛ ولی با نگاه واقع بینانه، به معنای هتک حرمت نخواهد بود؛ زیرا باید جهت شباهت روشن شود.

زن، مایه آرامش همسر
در این روایت، نعل به معنای چیزی که انسان را به اطمینان می‌رساند،[6] یا آنچه که پا را از سختی‌های زمین، حفظ می‌کند،[7] همچنین به معنای کفش[8] آمده است، بنابراین وجه شباهت را می‌توان اینطور نتیجه گرفت که وجود زن در زندگی، باعث آسان شدن سختی‌ها و دلگرمی در زندگی می‌شود، که نتیجه آن آرامش و اطمینان خاطر خواهد بود؛ زیرا در اسلام، یکی از فلسفه‌های ازدواج، آرامش شمرده شده است.[9]

بنابراین در اینگونه موارد نخست باید صحت روایت مورد بررسی قرار گیرد، سپس با توجه به گزاره‌های دیگر، وجه شباهت را جستجو کرد.

 پی‌نوشت:
[1]. کلینی، محمدبن یعقوب، کافی، دارالکتب الاسلامیه، 1407ق، چاپ چهارم، ج1، ص286.
[2]. ابن ابی الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، آیت الله مرعشی نجفی، 1404ق، چاپ اول، ج٢٠، ص291.
[3]. همان، ج20، ص255.
[4]. توحیدی، ابوحیان، البصائر والذخائر، دارصادر، 1408ق، ج5، ص37.
[5]. ابن ابی عون، التشبیهات، بی‌تا، ج1، ص69 و الآلی، منصوربن حسین، نثرالدر في المحاضرات، دارالکتب العلمیه، 1424ق، ج4، ص116.
[6]. مصطفوی، حسن، التحقیق، وزارت ارشاد اسلامی، 1368ش، چاپ اول، ج12، ص174.
[7]. فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین، نشر هجرت، 1409ق، چاپ دوم، ج2، ص142.
[8]. قرشی، علی اکبر، قاموس قرآن، دارالکتب الاسلامیه، 1412ق، چاپ ششم، ج7، ص84.
[9]. روم: 21.