در برخی مواقع، آنچه از حواشی یک دیدار دیپلماتیک گزارش می‌شود، می‌تواند میزان قرابت دو کشور و یا بی‌توجهی به دیگری را روشن سازد. هدایایی که ردوبدل می‌شود سهم مهمی در ارزیابی فضای دیدارهای دیپلماتیک دارد. برای بررسی روابط عمیق شاه و سران غرب کافی است به نمونه کوچکی از هدایای دو طرف اشاره‌کنیم.
هدیه دادن در میان ملل مختلف امری رایج و پسندیده بوده است این قدمت دیرینه و عادت مرسوم در کشورها باعث گردیده این امر به‌عنوان یک فرهنگ مشترک، در میانه تمامی جوامع بشری قلمداد شود. اگر این هدیه به‌درستی انتخاب شده باشد و بتواند شگفتی‌ساز شود، میتوان از آن تعبیر به بُرد دیپلماتیک کرد .
یکی از این هدایای معنادار که مورد توجه بسیاری از رسانه‌ها قرار گرفت، هدیه قرآنیِ ویژه، از سوی ولادیمیر پوتین به رهبری معظم انقلاب اسلامی بود. این قرآن از ارزشمندترین قرآن‌های قدیمی است و بخش خاورمیانه شناسیِ دانشگاه مسکو درباره تاریخچه آن اعلام کرد:
«قرآنی که رئیس‌جمهور پوتین به جناب آیت‌الله خامنه‌ای رهبر ایران هدیه کرد، مربوط به دوره مروان آخرین خلیفه بنی‌امیه بود، که والی شام به سلطان سلیم عثمانی هدیه کرده بود و بعدها پادشاه دیگر عثمانی نیز آن را به عباس میرزا نائب السلطنه قاجار هدیه کرده بود.
بخش خاورمیانه شناسی دانشگاه مسکو افزود: عباس میرزا نیز در جنگ قاجار و روس به دلیل رشادت‌های والی گنجه، این قرآن را به وی هدیه کرده بود و در دوران شوروی سابق این قرآن به دستور استالین به موزه "آرمیتاژ" شهر سن‌پترزبورگ انتقال یافت و اکنون پوتین این قرآن را به آیت‌الله خامنه‌ای رهبر انقلاب ایران هدیه کرد»[1]
لازم به ذکر است که این هدیه، تنها هدیه برازنده برای جمهوری اسلامی نبوده؛ بلکه بسیاری از آن‌ها امروز در موزه‌های آستان قدس و برخی موزه‌های دیگر به‌عنوان آثار ارزشمند نگهداری می‌شود. اکنون‌که با دنیای هدیه در ارتباطات دیپلماتیک آشنا شدیم خوب است که تونلی به گذشته زده و از میان اوراق پوسیده خاطراتِ دوران پهلوی هم، سخنی به میان آورده شود. دورانی که ایران در جهان دیپلماسی یک مقصد خوب برای دریافت هدیه محسوب می‌گردید ولی مقامات کشوری در بازدیدهای خود تنها سرخورده و متعجب می‌شدند. ماجرای تحقیرآمیز هدیه کِندی، یکی از نمونه‌های رفتار دیپلماسی با ایران شاهنشاهی بود. فرح دیبا (همسر شاه) می‌گوید:
موقع مسافرت ما به آمریکا محمدرضا دستور داد، جواهرات متعلق به همسر "ریچارد شیردل" را که یک‌میلیون دلار ارزش داشت، از یک حراجی عتیقه معروف در لندن، خریداری کنند تا ما به ژاکلین کندی هدیه بدهیم! ژاکلین وقتی چشمش به هدیه سخاوتمندانه محمدرضا افتاد، که علاوه بر میلیون‌ها دلار جواهر، میلیون‌ها دلار ارزش تاریخی داشت، از فرط خوشحالی محمدرضا را بوسید! اما کندی در برابر این هدیه گران‌بها، یک قطعه کروات پوسیده و رنگ و رو رفته به محمدرضا داد و مدعی شد که این کروات متعلق به جورج واشنگتن اولین رئیس‌جمهور آمریکا بوده است!
سال‌ها بعد وقتی یک‌شب در نوشهر، به‌اتفاق ملک حسین پادشاه اردن نشسته بودیم و از هر دری صحبت می‌کردیم، این داستان را برای ملک حسین گفتم، و او با تعجب گفت: یک کروات هم به او داده و مدعی شده‌اند متعلق به جورج واشنگتن بوده است. محمدرضا با شنیدن این مطلب فحش رکیکی داد و گفت: این پدرسوخته‌ها هر چه کروات و جوراب دسته دوم و کارکرده دارند را به پادشاهان و رؤسای کشورهای جهان سوم می‌دهند و می‌گویند عتیقه است و متعلق به جورج واشنگتن و آبراهام لینکلن بوده است![2]
این است واقعیت روابط عالی و ممتاز شاه با سران غربی که همواره مورد ادعای سلطنت‌طلبان بوده است روابط پرخرج برای شاهنشاه ایران ولی تفنن، سرگرمی و به سخره گرفتن شاه برای روسای جمهوری آمریکا.
پی نوشت:
1. دیپلماسی ایرانی، https://1da.ir/dTTo.
2. سه کتاب: اسرار دربار پهلوی، هزار و یک روز من، خاطرات فرح پهلوی، در کنار شاه، خاطرات فرح پهلوی