امام معصوم، خلیفه و ولی خدا بر روی زمین بوده و از علم الهی برخوردار است و از اعمال شیعیان خبردار بوده و نسبت به آنها شفقت دارد.
خداوند متعال بعضی از انسانها را خلیفه خود بر روی زمین قرار داده است: «إِنِّی جَاعِلٌ فِی الْأَرْضِ خَلِیفَةً»؛[1] «من در زمین خلیفه ای قرار میدهم». به برخی از آنها ولایت نیز داده و ولایت ایشان را در طول ولایت خود قرار داده و سپس به بندگانش امر به اطاعت از آنها میکند: «إِنَّمَا وَلِیکمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِینَ آمَنُوا الَّذِینَ یقِیمُونَ الصَّلَاةَ وَیؤْتُونَ الزَّکاةَ وَهُمْ رَاکعُونَ»؛[2] «ولى شما تنها خدا و پيامبر اوست و كسانى كه ايمان آوردهاند همان كسانى كه نماز برپا میدارند و در حال ركوع زكات میدهند» .
تفسیر آیه شریفه
با توجه به روایات، ائمه علیهمالسلام مصادیق این آیه شریفه هستند و خداوند اطاعت از ائمه را در طول ولایت و اطاعت خود قرار داده است.[3] یکی از لوازم ولایت داشتن بر مردم، علم است؛ یعنی لازمه ولایت داشتن، علم به مسائل بندگان خداست، به همین خاطر امام صادق علیهالسلام میفرمایند: «نَحْنُ تَرَاجِمَةُ وَحْی اللَّهِ نَحْنُ خُزَّانُ عِلْمِ اللَّه»؛[4] «ماییم بازگوکنندۀوحی خدا و ماییم خزانههای علم خدا».
البته آگاهی به برخی از این امور، انتخابی و اختیاری است، یعنی هرگاه امام اراده کند، آگاه میشود و روایات نیز گویای این مطلب هستند: امام صادق علیهالسلام دراینباره میفرماید: «إنَّ الإِمامَ إذا شاءَ أن يَعلَمَ عَلِم»؛[5] «امام هرگاه بخواهد بداند، میداند».
عرضه اعمال به پیشگاه امام معصوم
در بررسی روایات به این نکته برمیخوریم که تمام اعمال بر اهلبیت علیهمالسلام عرضه شده و آنها از احوال شیعیانشان آگاه بوده و در صورت وجود گناه برای شیعیان به پیشگاه پروردگار استغفار میکنند. ائمه از پدر و مادر بر ما مهربانتر هستند و در صورت گرافتی شیعیان، ائمه نیز ناراحت میشوند: «و أشفَقَ عَلَیهِم مَن أبَائِهِم وَ أُمَّهاتِهِم»؛[6] «[امام] دلسوزتر است بر مردم از پدران و مادرانشان».
این مهربان بودن در روایت امام رضا علیهالسلام انعکاس دارد. حضرت میفرماید: «مَا مِن أحَدٍ مِن شِیعَتِنَا یَمرَضُ إِلَّا مَرِضنَا لِمَرضِةٍ وَ لَا اغتَمَّ إَلَّا اغتَمَمنَا لِغَمِّمهِ وَ لَا یَفرَحُ إِلَّا فَرِحنَا لِفَرَحِه»؛[7] «هیچ احدی از شیعیان ما مریض نمیشود، مگر این که ما نیز در بیماری او بیمار میشویم و اندوهگین نمیشود مگر اینکه ما نیز در غم ایشان محزون میشویم و شادمان نمیگردد مگر اینکه ما نیز به خاطر شادی او شادمانیم».
درنتیجه امام ازیکطرف خلیفه خدا بوده و بر بندگاه ولایت داشته و از علم الهی برخوردار است از طرفی دیگر از حال شیعیان باخبر شده و نسبت به آنها شفقت دارد. حضرت حجت نیز ولیعصر ما بوده و از اعمال ما آگاه است و با گناهان ما ناراحت شده و با اعمال خوب ما خوشحال میشوند، ازاینرو جا دارد با اعمالمان ایشان را خوشحال بگردانیم نه این که باعث ناراحتی حضرت شویم.
پینوشت:
[1]. بقره، 30.
[2]. مائده، 55.
[3]. مکارم شیرازی، تفسیر نور، دارالکتب اسلامی، ج4، ص423.
[4]. شیخ کلینی، کافی، دارالکتب السلامی، ج1، ص192.
[5]. همان، ص258.
[6]. شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، نشر اسلامی، ج4، ص418.
[7]. علامه مجلسی، بحارالانوار، موسسه الوفاء، ج68، ص168.