از جمله عناصر امیدبخش در فرهنگ انتظار، خداشناسی و خداباوری، صبر و بردباری و تقوا و خویشتنداری است.
فرهنگ و اندیشه مهدویت و مقوله انتظار، دارای عناصر و فاکتورهای شگفتانگیزی است که تأثیر مستقیمی در پمپاژ امید به جامعه دارد؛ چنانکه مقام معظم رهبری میفرماید: «اعتقاد به مهدی موعود، دلها را سرشار از نور امید میکند».[1] در این نوشتار تلاش داریم به طور اختصار برخی از فاکتورهای امیدآفرین را در اندیشه مهدوی مورد واکاوی قرار دهیم.
امید و فرهنگ انتظار
انتظار در اندیشه مهدوی دارای دو بعد منفی و مثبت است. اگر مسئله انتظار فاقد هرگونه مسئولیتپذیری، ایفای نقش، حرکت، تلاش و پویایی برای فراهم کردن مقدمات ظهور باشد، چنین انتظاری منفی و فاقد کارایی لازم برای افزایش امید در زندگی است؛ ولی اگر دربردارنده عناصر ذکرشده باشد، پویا و امیدآفرین است. در واقع لازمه امید در فرهنگ انتظار، عملکرد فعالانه و ضابطهمند است.
در انتظار مثبت، هراندازه امید بیشتر شود، رفتار هدفمند و اصولی نیز نمود بیشتری در فرد و جامعه پیدا میکند. ازاینرو امام علی علیهالسلام میفرماید: «فكُلُّ مَن رجا عُرِفَ رجاؤهُ في عَمَلِهِ»؛[2] «هركه اميدوار باشد، اميد او از كردارش معلوم میشود». این حدیث گوهربار گویای این است که لازمه امید، تلاش و کوشش است.
عناصر امیدآفرین در اندیشه مهدویت
1. خداباوری و خداشناسی
در فرهنگ اسلامی، یگانه ملجأ امید و آرامش در سایه شناخت خدای متعال و عبودیت و بندگی او معنا و مفهوم پیدا میکند. از طرفی امامان شیعه علیهمالسلام، پنجره و درگاه شناخت خدای متعال به شمار میآیند؛ چنانکه امام محمد باقر علیهالسلام میفرماید: «بِنَا عُبِدَ اَللهُ وَ بِنَا عُرِفَ اَللهُ وَ بِنَا وُحِّدَ اَللهُ تَبَارَكَ»؛[3]«به وسیله ما خدا بندگی میشود و بهوسیله ما خدا شناخته میشود و بهوسیله ما توحید خداوند متعال تحقق مییابد».
باتوجهبه مطالب ذکرشده میتوان اینچنین بیان داشت که در عصر غیبت نیز فرهنگ انتظار و قرار داشتن در مغناطیس اندیشه مهدویت میتواند انسان را به آرامش و امید نزدیک نماید؛ زیرا در این چارچوب است که انسان با معارف توحیدی و خداشناسی آشنا میشود.
2. صبر و بردباری
از مهمترین و زیباترین عناصر و شاخصهای انتظار پویا، بهرهمندی از صبر و بردباری است. البته صبر در این حوزه به معنای خاموشی و بیمسئولیتی نیست؛ بلکه به این معناست که شخص منتظر به امید رؤیت دولت کریمه امام مهدی عجلاللهتعالیفرجهالشریف، در مصاف با سختی و مشکلات زندگی عنان خود را از دست ندهد، از فشار و تهدید معاندان نترسد، وظیفه کنشگری خود را با وجود سختیها و ناملایمات ادامه دهد و دعایش چنین باشد: «اللَّهُمَّ إِنَّا نَرْغَبُ إِلَیْکَ فِی دَوْلَهٍ کَرِیمَهٍ تُعِزُّ بِهَا الْإِسْلامَ وَ أَهْلَهُ»؛[4] «خدایا بهسوی تو مشتاقیم براى یافتن دولت کریمهای که اسلام و اهلش را به آن عزیز گردانى».
3. پارسایی
امام صادق علیهالسلام میفرماید: «مَنْ سَرَّهُ اَنْ يَكُونَ مِنْ اَصْحابِ الْقائِمِ فَلْيَنْتَظِرْ، وَلْيَعْمَلْ بِالْوَرَعِ وَ مَحاسِنِ الاْخْلاقِ وَ هُوَ مُنْتَظِرٌ»؛[5] «كسى كه مايل است جزو ياران حضرت مهدى عجلاللهتعالیفرجهالشریف قرار گيرد بايد منتظر باشد و اعمال و رفتارش در حال انتظار، با تقوا و اخلاق نيكو توأم گردد». در سایه تقوا، پارسایی و اخلاقمداری است که انسان میتواند خود را در زمرهٔ منتظران واقعی قرار دهد.
با تقویت عناصر مذکور به طور چشمگیری امید به زندگی، حرکت و پویایی تقویت میشود.
سخن آخر
اگر هر یک از عناصر ذکرشده بهخوبی در زندگی اجرا شود، امید به زندگی در جامعه تقویت میگردد و شاهد جامعهای پویا و زنده خواهیم بود؛ جامعهای که برای دستیابی به افقهای روشن از هیچ کوشش و تلاشی کوتاهی نخواهد کرد.
پینوشت:
[1]. بیانات در دیدار اقشار مختلف مردم به مناسبت عید نیمهشعبان، ۱۳۸۱/07/30.
[2]. نهج البلاغه، خطبه 160.
[3]. الکافی، ج۱، ص۱۴۵.
[4]. الكافی، ج۳، ص۴۲۲.
[5]. بحارالأنوار، ج52، ص140.