گسترده‌ترین آیه امیدآفرین قرآن

خداى متعال در آیه 53 سوره «زمر» با نهایت لطف و محبت، رحمتش را بر همه بندگانش به نمایش گذاشته است. دقت در تعابیر آیه شریفه امید را در دل هر انسان گناه‌کاری ایجاد می‌کند: «قُلْ یا عِبادِیَ الَّذِینَ أَسْرَفُوا عَلى أَنْفُسِهِمْ لاتَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللّهِ إِنَّ اللّهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِیعاً إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِیم»؛ «به آن‌ها بگو اى بندگان من که بر خودتان اسراف و ستم کرده‌اید! از رحمت خداوند نومید نشوید که خدا همه گناهان را می‌بخشد که او بخشنده و مهربان است».

دقت در تعبیرات این آیه نشان می‌دهد که امیدبخش‌ترین آیه قرآن مجید نسبت به همه گناه‌کاران است. امیرالمؤمنین در رابطه با شمولیت و گستردگى آن می‌فرمایند: «مَا فِی الْقُرْآنِ آیَهٌ أَوْسَعُ مِنْ یَا عِبادِیَ الَّذِینَ أَسْرَفُوا الْآیَهْ»؛[1] «در تمام قرآن آیه‌ای وسیع‌تر از این آیه نیست».

رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله در عظمت این آیه شریفه می‌فرمایند: «مَا أُحِبُ أَنَ لِیَ الدُّنْیَا وَ مَا فِیهَا بِهَذِهِ الآیَهْ»؛[2] «دوست ندارم که به‌جای این آیه تمام دنیا و هرچه در آن است به من داده شود».

چینش کلمات این آیه شریفه هم با دقت خاصی صورت گرفته است که همگی تداعی کننده وزیدن نسیم خاص رحمت به‌سوی بندگان خدا می‌باشند.

1. تعبیر به «لاتَقْنَطُوا»؛ «مأیوس نشوید» با توجه به معنایش، یعنی به تنهایى دلیل بر این است که گناه‌کاران نباید از «لطف الهى» ناامید گردند.

2. تعبیر «مِنْ رَحْمَةِ اللّهِ» بعد ازجمله «لاتَقْنَطُوا» این لطف خدا را تأکید بیشتری می‌کند.

3. جمله «إِنَّ اللّهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ» هم که با حرف تأکید«انَّ» آغازشده و کلمه «الذُّنُوبَ»؛ جمع با الف و لام -در قواعد عربی این نوع جمع عمومیت را می‌رساند-[3] همه گناهان را بدون استثنا در برمی‌گیرد، یعنی خداوند با تأکید بیان می‌فرماید، همه گناهان را می‌بخشد.

4. هنگامی‌که کلمه «جَمِیعاً» -حرف تأکید- به‌عنوان تأکید دیگرى بر جمله اضافه می‌شود، امیدوارى بندگان به رحمت خدا را دو چندان کرده و به اوج خود می‌رساند.

درنهایت امر نیز خداوند خودش را با دو صفت رحمانی و امیدبخش «غفور» و «رحیم» توصیف می‌فرماید.

با کنار هم گذاشتن این روایات و نکات، بهانه‌ای براى کمترین یأس و نومیدی انسان‌ها باقی نمی‌ماند.

درنتیجه امیرالمؤمنین به‌حق این آیه شریفه را گسترده‌ترین آیه قرآن معرفی می‌کنند، که دایره شمولیت آن هرگونه گناه را در برمی‌گیرد، به همین دلیل از امیدبخش‌ترین آیات قرآن مجید محسوب می‌شود، از این رو ارزش این سخن  رسول خدا را می‌توان فهمید که چرا آن حضرت، آیه شریفه را با دنیا و آنچه در دنیا است عوض نمی‌کنند.

پی نوشت:
[1]. شیخ طوسی، تفسیر مجمع البیان، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، ج8، ص407.
[2]. السيد علی خان المدنی الشيرازی، ریاض‌السالکین، نشر اسلامی، ج7، ص307.
[3]. حسن بن زین الدین، معالم الدین وملاذالمجتهدین، مؤسسة الفقه للطباعة والنشر، ص104.