چاه جمکران

چاه جمکران (چاه عریضه)، چاهی است که در جنوب ساختمان اصلی مسجد جمکران و حدوداً پشت دیوار محراب مسجد قرار گرفته است. برخی نیز به اشتباه، این چاه را «چاه امام زمان» می‌نامند. مساحت اطراف چاه که به وسیله نرده محصور شده حدود ۳۰ متر مربع است. دهانۀ چاه، مربعی به ضلع ۵۰ سانتی‌متر است که با میله‌های آهنی پوشیده شده و تنها فضایی که بتوان یک کاغذ را از میان میله‌ها به داخل چاه‌ انداخت، وجود دارد. به دلیل نبودن نور و کوچک بودن دهانۀ چاه، داخل آن پیدا نیست. در کنار محوطه‌ای که مخصوص آقایان است، محوطۀ بزرگتری به چشم می‌خورد که مخصوص خانم‌ها است و چاه جداگانه‌ای برای انداختن عریضه برای آنان تعبیه شده است.

تاریخچه چاه جمکران

تاریخچه مشخصی از چاه جمکران وجود ندارد. در گذشته چاهی در مسجد وجود داشت که مردم خاک آن را برای تبرک برمی‌داشتند؛ در سال ۱۳۱۰ شمسی آیت الله میرزا محمد فیض این چاه را به دلیل اینکه نزد مردم قداست بی‌موردی پیدا کرده بود پُر کرد و سنگ مرمری را که برخی قدمگاه امام زمان می‌پنداشتند از بین برد.[۱] در سال ۱۳۷۲ و با توسعه مسجد، چاهی که مردم عریضه‌های خود را در آن می‌انداختند داخل مسجد فعلی قرار گرفت و به جای آن اتاقکی به ارتفاع ۳ تا ۴ متر در مکان عریضه نویسی جدید ایجاد شد که عریضه‌ها را از ورودی بالای آن داخل این مکان می‌اندازند.[نیازمند منبع] هر دو تا سه ماه یکبار عریضه‌ها را جمع‌آوری کرده و به خمیر کاغذ تبدیل می‌کنند.[۲]

قداست چاه جمکران

درباره چاه عریضۀ مسجد جمکران سندی وجود ندارد که نشان دهد به امر امام زمان حفر شده باشد. تولیت مسجد جمکران یا هیچ یک از مراجع دینی برای این چاه قداستی قائل نیستند و در بنرهای اطراف چاه نیز به صراحت مقدس نبودن چاه بیان شده است.[۳]

عریضه‌نویسی

عَریضه‌نویسی نوشتن نامه به منظور درخواست و حاجت گرفتن است که مخاطب آن می‌تواند خداوند یا یکی از معصومان باشد. این نوشته‌ها را معمولاً در کنار مزار معصومان یا آب روان یا چاه می‌اندازند. مضمون این کار نوعی دعا و توسل دانسته شده است.

عریضه‌نویسی، در ادیان پیش از اسلام نیز وجود داشته است از جمله عریضه‌نویسی یهودیان در پای دیوار ندبه است. آن‌ها نامه‌های خود را با مضون دعا و درخواست، خطاب به خدا نوشته و با آرزوی اجابت، آن را در شیارهای این دیوار قرار می‌دهند.[۴]

پی‌نوشت:

[۱] نوری، جنة المأوی، ۱۴۲۷ق، ص۵۴-۵۸؛ نوری، نجم الثاقب، ۱۳۸۴ق، ج۲، ص۴۵۴-۴۵۸؛ نوری، کلمه طیبه، ۱۳۸۰ش، ص۶۸۲-۶۸۶.
[۲] عرب، مدخل مسجد جمکران، ص۷۴۷.
[۳] ناصر الشریعه، تاریخ قم، ۱۳۸۳ش، ص۲۳۳.
[۴] عرب، مدخل مسجد جمکران، ص۷۴۷.