حضرت علي در پاسخ به مردي كه از ايشان درخواست پند و اندرزي كرده بود، فرمود: «لا تَكُن مِمّن يَرْجُو الآخِرَة بِغَيرِ العَمَلِ وَ يرْجَي التَوْبَةَ بِطُولِ الأمَلِ، يقُولُ فِي الدُّنيا بِقَوْلِ الزَّاِهدينَ، وَ يعْمَلُ فِيها بِعَمَلِ الرّاغِبينَ؛ چونان كسي مباش كه بدون عمل به آخرت، اميد دارد و با آرزوهاي دراز، توبه را به تأخير مي‌‌اندازد. در نكوهش دنيا چون پارسايان سخن مي‌‌گويد، ولي رفتارش، رفتار دنيا‌‌خواهان است».
به جرأت می‌توان امید را عامل حرکت و شکوفایی استعدادهای انسانی دانست. امیدی که اگر منبع آن خدا باشد، اعجاب می کند. «أَلا بِذِکْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ؛ بدانید که تنها با یاد خدا قلب ها آرامش می‌یابد.» (رعد: 28)
خداوند در قرآن بارها به موضوع امید و امیدآفرینی تاکید کرده و ناامیدی از رحمت الهی را گمراهی می داند و می فرماید:«چه کسی جز گمراهان از رحمت پروردگارش نومید می شود؟» همچنین در آیه 87 سوره یوسف، نومیدی از رحمت خداوند را فقط شایسته کافران می داند و می فرماید:«همانا جز گروه کافران، کسی از رحمت خدا ناامید نمی شود».
هر مسلمانی وظیفه دارد برادران دینی خود را دعوت به رحمت لایزال الهی کرده و امید را در دلها زنده نگهدارد. قرآن یکی از ویژگیهای بهشتیان را توصیه به رحمت بین یکدیگر می‌داند ... وَتَوَاصَوْا بِالْمَرْحَمَةِ أُولَئِکَ أَصْحَابُ الْمَیمَنَةِ» بلد/17 18. همچنین در آیه دیگری، مؤمنان را با صفات رحمت بین خود معرفی می کند... «وَالَّذِینَ مَعَهُ أَشِدَّاءُ عَلَی الْکُفَّارِ رُحَمَاءُ بَینَهُمْ» فتح/29.
بخشی از آیات امید تجویزی قرآن هم مربوط به خانواده می باشد. به عنوان مثال، می فرماید: از سر مهربانی، بال فروتنی بر آنان (پدر و مادر) بگستر «وَاخْفِضْ لَهُمَا جَنَاحَ الذُّلِّ مِنَ الرَّحْمَةِ»اسراء/24. و در جای دیگر دعا برای مورد رحمت قرار گرفتن پدر و مادر از وظایف فرزندان دانسته است؛ چرا که در کودکی او را تربیت کرده اند «... وَقُلْ رَبِّ ارْحَمْهُمَا کَمَا رَبَّیانِی صَغِیراً» اسراء/24.
در روایات هم موضوع امیدآفرینی به منظور پویایی جامعه، بارها بیان شده است. پيامبر اكرم صلی الله علیه و آله : «الاَملُ رحمهٌ لِاُمَّتي و لَو لا الاَمل ما رَضَعت والِدةٌ وَلَدَها وَ لا غَرَسَ غارسٌ شَجَراً؛ براي پيروان من رحمت است و اگر اميد نبود، هيچ مادري كودكش را شير نمي‌‌داد و هيچ باغباني نهالي نمي‌‌كاشت».[1] امام علی (ع) می‌فرماید: «یَأسُک مِن رَحمَة الله اَعظَم مِن ذُنُوبِک» ناامیدی تو از رحمت خدا، بزرگ‌تر از گناهان توست.[2]
لازم بذکر است امید بدون عمل هیچ سودی نخواهد داشت . حضرت علي در پاسخ به مردي كه از ايشان درخواست پند و اندرزي كرده بود، فرمود: «لا تَكُن مِمّن يَرْجُو الآخِرَة بِغَيرِ العَمَلِ وَ يرْجَي التَوْبَةَ بِطُولِ الأمَلِ، يقُولُ فِي الدُّنيا بِقَوْلِ الزَّاِهدينَ، وَ يعْمَلُ فِيها بِعَمَلِ الرّاغِبينَ؛ چونان كسي مباش كه بدون عمل به آخرت، اميد دارد و با آرزوهاي دراز، توبه را به تأخير مي‌‌اندازد. در نكوهش دنيا چون پارسايان سخن مي‌‌گويد، ولي رفتارش، رفتار دنيا‌‌خواهان است».[3]
همانگونه از آیات و‌روایات برمی‌آید انسان نباید در برابر مشکلات و سختی‌های زندگی دچار یأس و ناامیدی شود.ما مسلمانها محکوم به امیدواری نسبت به آینده هستیم. آینده‌ای که حضرت حجت‌بن‌الحسن (عج) آنرا رقم خواهد زد تا مستضعفان وارثان زمین گردند.
پی نوشت:
1.مجلسي، بحارالانوار. بيروت: موسسه الوفاء، ج 74، ص175.
2. محجة البیضاء ج ۷ ص ۲۵۳.
3. محمدي ري شهري، ميزان الحكمه. قم: دارالحديث، 1374، ج4، ص 1989،ح 6950.