شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِي أُنْزِلَ فِيهِ الْقُرْآنُ هُدًى لِلنَّاسِ وَبَيِّنَاتٍ مِنَ الْهُدَىٰ وَالْفُرْقَانِ ۚ فَمَنْ شَهِدَ مِنْكُمُ الشَّهْرَ فَلْيَصُمْهُ ۖ وَمَنْ كَانَ مَرِيضًا أَوْ عَلَىٰ سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِنْ أَيَّامٍ أُخَرَ ۗ يُرِيدُ اللَّهُ بِكُمُ الْيُسْرَ وَلَا يُرِيدُ بِكُمُ الْعُسْرَ وَلِتُكْمِلُوا الْعِدَّةَ وَلِتُكَبِّرُوا اللَّهَ عَلَىٰ مَا هَدَاكُمْ وَلَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ ﴿١٨٥﴾
[این است] ماه رمضان که قرآن در آن نازل شده، قرآنی که سراسرش هدایتگر مردم است و دارای دلایلی روشن و آشکار از هدایت می‌باشد، و مایه جدایی [حق از باطل] است. پس کسی که در این ماه [در وطنش] حاضر باشد باید آن را روزه بدارد، و آنکه بیمار یا در سفر است، تعدادی از روزهای غیر ماه رمضان را [به تعداد روزه های فوت شده، روزه بدارد]. خدا آسانی و راحت شما را می خواهد نه دشواری و مشقت شما را. و [قضای روزه] برای این است: شما روزه هایی را [که به خاطر عذر شرعی افطار کرده اید] کامل کنید، و خدا را بر اینکه شما را هدایت فرموده بزرگ شمارید، و نیز برای این که سپاس گزاری کنید. (۱۸۵)
نکته ها
«رمضان» از ماده «رَمض» به معناى سوزاندن است. البتّه سوزاندنى كه دود و خاكستر به همراه نداشته باشد. وجه تسميه اين ماه از آن روست كه در ماه رمضان، گناهان انسان سوزانده مى‌شود.
ماه رمضان، ماه نزول قرآن مى‌باشد و تنها ماهى است كه نامش در قرآن آمده و شب قدر نيز در اين ماه است. در تفسير برهان از پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله نقل شده است كه فرمودند: تمام كتاب‌هاى آسمانى، در ماه رمضان نازل شده‌اند. ماه رمضان، بهترين ماه خدا است. آن حضرت در جمعه آخر ماه شعبان، خطبه مفصلى در عظمت ماه رمضان ايراد كرده‌اند كه در بعضى از تفاسير وكتب روايى آمده است. همچنين در صحيفه سجاديه، امام سجاد عليه السلام در وداع ماه رمضان مناجات جان سوزى دارند.
اسلام دين آسان و بناى آن بر سهولت و عدم‌سخت‌گيرى است. هر كس مريض يا مسافر بود روزه نگيرد و قضاى آن را انجام دهد. اگر وضو گرفتن مشكل است، تيمّم را جايگزين مى‌كند. اگر ايستادن در نماز مشكل است، اجازه‌ى نشسته نماز خواندن را مى‌دهد. كه اين قانون به نام «قاعده لاحرج» در فقه مشهور است.
رمضان ماه مهمانى خدا
در رمضان، مؤمنان با كارت «يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيامُ» به ميهمانى خداوند دعوت شده‌اند، و اين ميهمانى ويژگى‌هايى دارد:
1- ميزبان، خداوند است و ميهمانان را شخصاً دعوت كرده است.
2- وسيله پذيرايى، شب قدر، نزول قرآن، فرود آمدن فرشتگان، استجابت دعا، لطافت روح، و دورى از دوزخ است.
3- زمان پذيرايى، ماه رمضان است كه به گفته‌ى روايات، اوّل آن رحمت، وسط آن مغفرت و آخر آن پاداش است.
4- چگونگى پذيرايى، شب قدر به گونه‌اى است كه در آن نياز يك سال ميهمانان تأمين مى‌شود و زمين با نزول فرشتگان در شب قدر مزيّن مى‌گردد.
5- غذاى اين ماه، غذاى روح است كه براى رشد معنوى لازم است، نه غذاى جسم. لطف غذاى اين مهمانى، آيات قرآن است كه تلاوت يك آيه آن در ماه رمضان همچون تلاوت تمام قرآن در ماه‌هاى ديگر است.
اين ميهمانى هيچ سنخيّتى با ميهمانى‌هاى دنيوى ندارد. خداوندِ عالِم و غنى و خالق و باقى و عزيز و جليل، ميزبان انسان‌هاى جاهل و فقير و فانى و مخلوق و ذليل مى‌شود و مى‌گويد: من دعايتان را مستجاب مى‌كنم و براى هر نفسى كه در ماه رمضان مى‌كشيد، پاداش تسبيحى عطا مى‌كنم.
آداب مهمانى
در وسائل الشيعه براى اخلاق روزه‌دار در ضمن روايت مفصلى مى‌خوانيم: روزه‌دار، از دروغ، گناه، مجادله، حسادت، غيبت، مخالفت با حقّ، فحش و سرزنش و خشم، طعنه و ظلم و مردم آزارى، غفلت، معاشرت با فاسدان، سخن‌چينى و حرام‌خوارى، دورى كند و نسبت به نماز، صبر و صداقت و ياد قيامت توجّه خاصّ داشته باشد.
شرط حضور در اين مهمانى، فقط تحمّل گرسنگى نيست. در حديث آمده است: آن كس كه از اطاعت رهبران آسمانى، سرباز زند ويا در مسائل خانوادگى و شخصى با همسر خود بدرفتار و نامهربان باشد ويا از تأمين خواسته‌هاى مشروع او خوددارى كند و يا والدين از او ناراضى باشند، روزه او قبول نيست وشرايط اين ضيافت را به جاى نياورده است.
روزه گرچه فوائد ومنافع طبّى از قبيل دفع وبرطرف شدن مواد زايد بدن در اثر گرسنگى را دارد، امّا سحرخيزى ولطافت روح واستجابت دعا در ماه رمضان چيز ديگرى است ومحروم واقعى كسى است كه از اين همه خير وبركت محروم باشد.
پیام ها
1- ارزش رمضان، به نزول قرآن است. ارزش انسان‌ها نيز مى‌تواند به مقدارى باشد كه قرآن در آنها نفوذ كرده باشد. «الَّذِي أُنْزِلَ فِيهِ الْقُرْآنُ»
2- وجوب روزه، بعد از يقين به حلول ماه رمضان است. «فَمَنْ شَهِدَ مِنْكُمُ الشَّهْرَ فَلْيَصُمْهُ»
3- قضاى روزه بر مريض و مسافر واجب است. «فَعِدَّةٌ مِنْ أَيَّامٍ أُخَرَ»
4- روزه‌ى قضا، مشروط به زمان خاصّى نيست. «أَيَّامٍ أُخَرَ»
5- احكام خداوند بر اساس آسانى و مطابق طاقت انسان است. «يُرِيدُ اللَّهُ بِكُمُ الْيُسْرَ»
6- عسر وحرج، واجبات را از دوش انسان برمى‌دارد. «لا يُرِيدُ بِكُمُ الْعُسْرَ»
7- روزه‌ى قضا بايد به تعداد روزهايى باشد كه عذر داشته است. «لِتُكْمِلُوا الْعِدَّةَ»
8- هدايت و توفيق انجام عبادات، از طرف خداست. تكبير، نشان بزرگداشت
خدا و عدم توجّه به خود و ديگران است. «لِتُكَبِّرُوا اللَّهَ عَلى ما هَداكُمْ»
9- روزه، زمينه‌ساز هدايت انسان و سپاسگزارى اوست. «لِتُكَبِّرُوا اللَّهَ عَلى ما هَداكُمْ وَ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ»
منبع: ahlolbait.com