هنر، ابزاری اثرگذار بر مخاطب است که در لایههای ذهن او نفوذ کرده، ماندگار و سازنده است. از این رو هنرمندان باید به این استعداد خدادادی جهتدهی الهی بدهند تا زمینه کمال و هدایت خود و جامعه را فراهم کنند.
خداوند حکیم از میان مخلوقاتش، انسان را با ویژگیها و البته هدف ویژهای آفریده است و از این جهت است که نیرویی مانند عقل و قابلیتهایی به صورت سرشتی و فطری در وجود او قرار داده تا بتواند مسیر کمال و ترقی را بپیماید و به اوج کمالات یعنی قرب به خدای نامحدود برسد. گرایشهایی مانند کمال طلبی، زیبایی طلبی و زیباییآفرینی نیز نمونهای از این قابلیتهای خدادادی است که انسان به صورت فطری داراست و میتواند با کاربرد درست و جهتدهی صحیح به آنها به سعادت و خوشبختی برسد.
زیبایی طلبی انسان
هر کسی با توجه درونی به خودش میتواند گرایش یا میل درونی به کمال و زیباییطلبی را به نحو حضوری و وجدانی در خود بیابد. توجهی اندک به زندگی روزمره بشر نیز گواهی بر وجود این گرایش در هر انسانی است. به تعبیر شهید مطهری «در انسان گرایش به جمال و زیبایی چه به معنی زیبایی دوستی و چه به معنی زیباییآفرینی که نامش هنر است، به معنی مطلق وجود دارد» و ازاینرو «انسان زیباییهای طبیعت را دوست دارد. یکجا که یک آب صاف و زلال میبیند، یک استخر، یک دریا، از دیدنش لذت میبرد؛ از مناظر خیلی عالی طبیعی لذت میبرد؛ از منظره آسمان، از افق، از کوهها، از همهی اینها لذت میبرد؛ یعنی اینها را زیبا میبیند و از زیبایی اینها لذت میبرد».[1]
هنر عالی و هنر دانی
بخشی از این میل فطری که در قالب ایجاد آثار هنری ظاهر میشود، بسیار مهم و تاثیرگذار است. در واقع هنر در انواع گوناگونش؛ شعر، نقاشی، خطاطی و... چه به شکل سنتی و چه دیجیتال، میتواند بشر را به سمت آرمانها و کمالات حقیقی و یا در مسیر ضلالت و گمراهی نیل دهد و البته گاه نیز اثری جدی منفی یا مثبت ندارد. در واقع اختیار انسان است که میتواند سبب آفریدن نقاشی و تابلوی ماندگاری مانند «عصر عاشورا» از استاد محمود فرشچیان شود که با دیدن آن، روح و روان انسان به وجد آمده و مظهر خیر و خوبیها؛ وجود مقدس سیدالشهدا علیهالسلام تداعی شود یا برعکس با اختیار هنرمند گمراه در خدمت شیاطین درآید و کفران این نعمت الهی صورت بگیرد.
هنر به ویژه در عرصه نمایشی و سینما از ابزار مهم غرب برای تسخیر دیگر فرهنگها و صادرات فرهنگ منحوس غربی به دیگر ملتها هست. مقام معظم رهبری میفرمایند: «غربیها از هنر حداکثر استفاده را برای ترویج فرهنگ غلط، منحط و هویت سوز غربی کردهاند. آنان از هنرهای نمایشی و به ویژه از سینما حداکثر استفاده را کردهاند».[2]
هنر متعالی
هنر مهمترین وسیله، ابزار و رسانه برای گسترش یک فکر درست یا نادرست است و با توجه به جهتی که هنرمند به آن میدهد، میتواند ارزشی و یا غیر ارزشی باشد و هنر متعالی هنری است که انسان را به خدا نزدیک کند. «هنر اگر با روح دیانت همراه شود، عالیترین وسیلهی تبلیغ ارزشهای اسلامی و انقلابی و انسانی است».[3]
ازاینرو شایسته است هرکسی که بهرهای از ذوق هنری دارد، با جهت دادن هنر خود به سمت ارزشهای مورد رضایت الهی، زمینه ارتقای روحی خود و جامعه را فراهم آورد و شکر این نعمت عظیم خدادادی را به جا آورد. از باب نمونه «انقلاب عظیم اسلامی و حماسه پرشور دفاع مقدس، میتواند بهعنوان منابعی بسیار غنی، دستمایه تولید آثار هنری قوی و برجسته قرار گیرد».[4]
حاصل آنکه میل به زیباییآفرینی و هنر، گرایشی سرشتی در وجود انسان و ابزاری مؤثر در انتقال حق یا باطل به مخاطب است و هنرمند با قصد و اختیار خود تعیین میکند که این نعمت خدادادی در راستای هدایت یا گمراهی انسان باشد و کسانی که هنر را در خدمت ابتذال و گمراهی قرار دادهاند، در واقع سرمایه عظیم و عطای پروردگار را به نابودی کشاندهاند.
پینوشت:
[1]. علامه مطهری، مرتضی، فطرت، انتشارات صدرا، ص 80 و 81.
[2]. بیانات رهبری در دیدار جوانان استان خراسان شمالی، ۱۳۹۱/۰۷/۲۳.
[3]. بیانات رهبری در دیدار اعضای هیئت دولت با رهبر انقلاب، ۱۳۸۷/۰۲/۱۸.
[4]. بیانات رهبری در دیدار هیئت اسلامی هنرمندان با رهبر انقلاب، ۱۳۸۱/۱۰/۰۳.