تاریخ بنای خانه خدا«کعبه» و شهر مکه به زمان قبل از اسلام برمی‌گردد و هر گونه شک و شبهه در این مورد، مخالف منابع تاریخی و متون دینی است.
سرزمین مکه و خانه کعبه از قداست و احترام خاصی در بین مسلمانان برخوردار است، قرآن و سنت نیز امر به احترام آن کرده‌اند.[1] با این حال عده‌ای شبهه می‌کنند که خانه کعبه برای هویت بخشی به دولت عباسیان بنا شده است. این افراد معتقدند شهر مکه هویت خارجی تاریخی ندارد.
در پاسخ به این شبهه چند نکته را بیان می‌کنیم:
1. مکه، بر اساس شواهد تاریخی و بیان تاریخ نگاران، امّ القری و مادر شهرها است:
تاریخ نگاران بر این باورند زمانی آب تمامیِ کره زمین را فراگرفته بود، سپس نقطه ای از خشکی پدیدار گشته و رفته رفته زمین گسترش یافته است. منابع دینی، نقطه آشکار شده در زمین را، همان محلّ کعبه دانسته و معتقدند که زمین از محلّ کعبه توسعه یافته است.[2]
در برخی از دعاها نیز این جمله آمده است که می‌تواند مرتبط با بحث ما باشد: «أللّهمَّ داحِی الْکَعْبَةَ»؛[3] «خدایا ای گستراننده کعبه».
2. شهر مکه از سابقه ای دیرینه برخوردار بوده و تمدّنی بزرگ در آن پایه ریزی شده است:
به دنبال دعای حضرت ابراهیم خلیل علیه‌السلام، مکّه تبدیل به شهر شد و تمدّن دینی در این شهرِ کوهستانی و سرزمین غیر قابل کشت، پایه گذاری شد.[4]
3. قبل از این که حکومت عباسی تشکیل شود، ادله متعدد و متواتری از قرآن و سنت وجود دارد که امکان انکار پیشینه این شهر و خانه خدا را نفی می‌کند. از این رو شبهه کننده اگر تاریخ صدر اسلام را مطالعه کند هرگز دچار چنین شبهه‌ای نمی‌شود.[5]
4. قرآن کریم بقای جامعه دینی و اسلامی را با کعبه پیوند زده است؛ از این رو شبهه کننده با طرح این شبهه در صدد مقابله با اصل دین است و می‌توان گفت این گونه افراد، دشمن دین خدا هستند. قرآن کریم می فرماید: «جَعَلَ اللّه ُالْکَعْبَةَ الْبَیْتَ الْحَرامَ قِیاماً لِلنّاسِ وَ الشَّهْرَ الْحَرامَ»؛[6] «خداوند، كعبه بيت‌الحرام را وسيله‌اى براى استوارى و سامان بخشيدن به كار مردم قرار داد».
این آیه بیانگر آن است که اگر مردم به کعبه و حج توجّه نموده، از این اجتماع دینی در راستای تحقّق اهداف اسلام بهره بگیرند، زندگی مادّی، اجتماعی و سیاسی آنان از هم گسیختگی مصون و محفوظ می‌ماند. ابان‌بن‌تغلب می‌گوید: از امام صادق علیه‌السلام درباره‌ی این آیه شریفه پرسیدم: حضرت فرمود: «خداوند آن را برای دین و زندگی دنیویشان قرار داد».[7]
در روایتی دیگر امام جعفر صادق علیه‌السلام این حقیقت قرآنی را اینگونه بیان کرده است: «لا یَزَالُ الدِّینُ قَائِماً مَا قَامَتِ الْکَعْبَةُ»؛[8] «اسلام بر پا است تا زمانى كه كعبه بر پا است».
پی نوشت:
[1]. شیخ کلینی، کافی ، الاسلامیه، ج4، ص225.
[2]. محمّدبن محمّدبن احمدبن الضیاء المکّی، تاریخ مکّة المشرّفه، دارالکتب مصر، ص25 و غفاری، علی‌اکبر، ترجمه من لا یحضره الفقیه، نشر صدوق، ج3، ص91.
[3]. مفاتیح الجنان، دعای دحوالارض.
[4]. بقره: 126.
[5]. https://btid.org/fa/news/212025
[6]. مائده، 97.
[7]. حرعاملی، وسائل الشیعه، آل البیت، ج۱۱، ص۶۰.
[8]. شیخ کلینی، الکافي، الاسلامیه، ج۴، ص۲۷۱.