برخی افراد ناآگاه دیه را به‌مثابه ارزش انسان‌ها و پولی در ازای جان زن و مرد می‌نگرند و دچار شبهات مختلف می‌شوند، درحالی‌که دیه تنها یک خسارت اقتصادی است و جان انسان با سرمایه‌های مادی قابل جبران یا خریدن نیست.
تفاوت دیه زن و مرد در احکام اسلام، باعث ایجاد شبهاتی در این موضوع شده است. متخصصان علوم دینی بارها توضیح داده‌اند که دیه، بها و پولی در قبال یک انسان نیست. اساساً ارزش انسان بسیار متعالی‌تر از دارایی‌های مادی است و نمی‌شود با پول برای انسان ارزش تعیین کرد.
دیه خسارت مالی است که غالباً به خانواده متوفی و اولیا دم می‌رسد. در این زمینه شاید چند سؤال و ابهام وجود داشته باشد. در بین خانواده متوفی، فرزندان دختر و همسر او کمتر از فرزندان پسر سهم دارند، پس باز بانوان بهره مالی کمتری خواهند داشت. چرا دیه جنین پسر بیشتر از جنین دختر است؟ جنین که فعالیت اقتصادی ندارد. دیه پسری که مجرد است و نان‌آور خانواده نیست، بیشتر از دیه زنی است که متأهل و نان‌آور خانواده است. آیا از مجموع این مطالب، نمی‌توان استنباط کرد که دین اسلام برای بانوان ارزش کمتری قائل است؟!
قانون و جایگاه حقوقی
گاهی قانون با ملاحظه جایگاه و شأن انسان‌ها قرار داده می‌شود، علاوه بر اینکه در وضع احکام و قوانین عموماً وضعیت غالب و متناسب با نیازها و فطرت عمومی انسان رعایت می‌شود. وقتی فرزند پسر خانواده از دنیا می‌رود، قاعدتاً خسارت اقتصادی بیشتری به آن‌ها وارد می‌شود، زیرا جایگاه و توانایی فرزند پسر به‌گونه‌ای است که امکان کسب درآمد و حضور اجتماعی بیشتری نسبت به فرزند دختر دارد. متوجه این نکته هستیم که گاهی بانوان درآمد بیشتری از آقایان دارند و در عرصه اقتصادی موفق‌تر هستند؛ اما در قانون، حال عمومی و غالب مورد ملاحظه قرار می‌گیرد. با این مقدمه مشخص است که باز تفاوت دیه جنین پسر نسبت به دختر یا تفاوت دیه پسر بی‌کار نسبت به زن شاغل جنبه اقتصادی دارد، در این قانون جایگاه اقتصادی مردان با صرف‌نظر از موارد استثناء مدنظر بوده است.
زنان و مردان خانواده متوفی نیز از این قاعده مستثنا نیستند و در بین آن‌ها نیز زنان غالباً فعالیت اقتصادی کمتری دارند، پس این مطلب که بین آن‌ها نیز دیه در بسیاری از موارد بیشتر به آقایان برسد، طبیعی و مطابق قانون است.
این نکته را باید در نظر گرفت که حکومت اسلامی گاه می‌تواند بنا به مصلحت جامعه موارد تکمیلی و جبرانی در قانون قرار دهد. با تلاش‌های حکومت جمهوری اسلامی تعداد بانوان تحصیل‌کرده و شاغل بسیار افزایش‌یافته و شأن و جایگاه اقتصادی زنان بهتر از پیش شده است، ازاین‌رو بنا بر مصالح جامعه شرکت‌های بیمه نصف دیه زنان را در حوادث رانندگی تقبل کرده‌اند تا در عمل، دیه زن و مرد برابر شود.[1]
پی‌نوشت:
[1]. بیمه تایم، قانون برابری دیه زن و مرد و بیمه شخص ثالث: https://b2n.ir/r49909.