کیفیت گذارندن اوقات فراغت میتواند با موفقیت و لذت باشد، و میتواند موجب رنج و عذاب و گمراهی فرد باشد.امام سجاد علیه السلام از خداوند میخواهند که اگر فراغتی از کارهای دنیا برایمان مقدر شده است، آن را همراه با سلامتی و بدون ملالت قرار دهد، به گونهی که گناهی از ما سر نزند و مأموران ثبت گناه به پروندهی خالی و مأموران ثبت نیکیها، با دست پر از نزد ما برگردند.[1]
حال امام علی علیه السلم چه زیبا فرمودند:«برای افراد سعادتمند عبادت خدا، فرصت تفریح و آسایش محسوب میشود»[2]
فراغت همراه با پاکدامنی، از دعاهای همیشگی اولیاء خداست. از سوی دیگر فراغتی که استفاده صحیح ازآن نشود، بسیار نامطلوب است. زیرا که معمولا بیکاری و فراغت، زمینهای برای بروز تمایلات شیطانی خواهد شد.[3]
بعضی گمان میکنند به هنگام فراغت و استفاده کردن از آن و لذت بردن، یعنی اینکه از هر قید و بندی، حتی محدودیتهای اخلاقی و دینی هم خود را رها سازند. از دیدگاه اسلام برای اوقات فراغت توصیههایی شده است، از جمله بهترین کارهایی که در این اوقات میتوان انجام داد عبارتند از:
الف: بندگی با خدا
قرآن میفرماید:«پس چون فراغت یافتی، به طاعت در کوش و با اشتیاق به سوی پروردگارت روی آور»[4] امام علی علیه السلام در رابطه با بندهگی خدا میفرماید:خداوندا برای رسیدن به هدفی که مرا برای آن خلق کردهای فرصتم بده و مرا فقط به تکالیفی که امر کردهای مشغول مفرما، من خواهان تو هستم، پس کیفرم مده».[5]امام سجادچه زیبا در بیان این مطلب فرمودند، میفرماید:« خدایا از لطف بیکران خودت، مزه فراغت را در انجام آنچه که تو دوست داری و موجب قرب تو میشود، به من بچشان..»[6]
ب: دوستی با خدا:
دوستی با خدا موجب میشود دل انسان مشغول به یاد و ذکر او میشود و این نهایت تأمل در ذات و صفات و رسیدن به کمال است.
ج:اشتغال به کارهای آخرت:
امام علی علیه السلام میفرماید:ای مردم از هر عمل بیفایدهای که حاجتی را برطرف نمیسازد روی گردانید و خود را به امور آخرتی که گریزی از آن نیست مشغول سازید. به کاری مشغول باشید که از آن، مورد سوال و بازخواست واقع میشود.[7]
د: حسابرسی نفس؛
چه قدر شایسته است که انسان در ساعتی از زندگی خود از مشغولیتهای زندگی چشم بپوشد و به حساب نفس خود برسد و در آنچه که در روز و شب خود به دست آورده و یا از دست داده، اندیشه نماید.امام صادق علیه السلام میفرماید:«وای بر مرد مسلمانی که برای کار دین خویش و پرس و جو درباره آن دست کم روز جمعه هر هفته خود را ار کارهای دیگر فارغ نمیسازد.»[8]
حل مشکلات اینده و پرداختن به کارهای مهم از دیگر موارد بهترین کارهایی اوقات فراغت است. امام علی علیه السلام فرمودند:« هرکه خود را به کارهای بیهوده و غیر مهم مشغول سازد، عمر گرانمایه خویش را که سرمایه باارزش اوست از دست داده است.»[8]
به قول حافظ: «هر وقت خوش كه دست دهد مغتنم شمار.» پس سعي كنيم از اين فرصتها بهترين بهرهرو ببريم. چون به فرمايش حضرت علي عليه السلام : «فرصتها زود ميروند و دير بازميگردند».[9]
-------------------------------------
منبع:
[1]:[صحیفه السجادیه/ دعای6]
[2]:««سهر العیون بذکر الله فرصه السعداء و نزهه الاولیاء».[غرالحکم/ح5642]
[3]:«مع الفراغ تکون الصبوه».[غررالحکم/ح9743]
[4]:«فَإِذَا فَرَغْتَ فَانْصَبْ * وَإِلَى رَبِّكَ فَارْغَبْ».[سوره انشراح/آیه 7 و 8]
[5]:[شرح نهج البلاغه ابن الحدید/ج20/ص348]
[6]:[صحیفه سجادیه/ دعای 47]
[7]:[ غررالحکم/ ح7143]
[8]:«قال الامام الصادق (علیه السلام): اف للرجل المسلم ان لا یفرغ نفسه فی الاسبوع یوم الجمعة لا مردینه فیسأل عنه؛».[غرر الحکم/ح2380]
[9]:[ بحارالانوار ، ج 78 ، ص 112.]