آیه 22 سوره حجر، اگرچه ناظر به چرخه طبیعی شکل‌گیری ذخایر آبی می‌باشد؛ اما سخنی از انواع ذخایر آبی به میان نمی‌آورد تا آن را در عداد آیات علمی قرآن به شمار آوریم.
در صده اخیر مرسوم شده برخی با استناد به تعدادی از آیات قرآن کریم درصدد اثبات اعجاز علمی آن برآمده‌اند. این افراد، قرآن را علاوه بر جنبه‌های بلاغی و ادبی که دارد در زمینهٔ بیانِ نکاتِ علمیِ دقیق نیز، صاحب اعجاز می‌دانند.
حقیقت آن است که در این زمینه باید خیلی با احتیاط پیش رفت. ازآنجاکه گزاره‌های علمی عموماً مبتنی بر تجربیات بوده و در بسیاری از مواقع تنها در حد یک نظریه می‌باشند و احتمال خطا در آنها نیز وجود دارد، تطبیق برخی از آنها بر ظاهر آیات قرآن کریم کاری بس مشکل است.
گاهی دیده می‌شود که ظاهر آیه اصلاً درصدد بیان مطلبی علمی نیست؛ اما عده‌ای تعمد دارند تا مطلبی علمی را به آن نسبت دهند. برای نمونه می‌توان به این آیه اشاره نمود:
«وَأَرْسَلْنَا الرِّيَاحَ لَوَاقِحَ فَأَنْزَلْنَا مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأَسْقَيْنَاكُمُوهُ وَمَا أَنْتُمْ لَهُ بِخَازِنِينَ»؛[1] «ما بادها را برای بارور ساختن [ابرها و گیاهان] فرستادیم و از آسمان آبی نازل کردیم و شما را با آن سیراب ساختیم؛ درحالی‌که شما توانایی حفظ و نگهداری آن را نداشتید».
عده‌ای در تفسیر آیه چنین گفته‌اند: دانشمندان به‌تازگی کشف کرده‌اند که مقادیر بسیار عظیمی از آب‌های خالص در زیر بستر اقیانوسها به شکل ذخیره موجود است که به‌طور مداوم در حال جوشش و سرازیر شدن هستند.
آنها حجم این ذخایر آبی را حدود نیم میلیون کیلومتر مکعب تخمین می‌زنند و این مقدار بیشتر از مقدار آبی است که بشر در یک قرن گذشته از لایه‌های حاوی آب برداشت و استخراج کرده است. محققین ذخایر آب خالص را بیشتر از ۵۰۰۰۰۰ کیلومتر مکعب تخمین می‌زنند که این مقدار آب می‌تواند نیاز بشر را برای صدها سال تأمین کند.
حال یک پرسش باقی می‌ماند؛ چگونه آب‌های خالص می‌توانند هزاران متر در عمق اقیانوسها نفوذ کرده و در آنجا برای بیشتر از ۲۰ هزار سال مستقر شوند؟! مسلماً چنین کاری از دست بشر خارج بوده و به اراده الهی شکل می‌گیرد.
آیه‌ای که ذکر شد، درواقع بیانگر همین حقیقت است. این آیه کریمه تأکید می‌کند، آبی که خداوند از آسمان نازل می‌کند آبی است خالص و گوارا که ذخیره آن به روشی بسیار پیچیده انجام می‌شود و بشر از تقلید آن عاجز است؛ (وَمَا أَنْتُمْ لَهُ بِخَازِنِينَ).[2]
نقد
همان‌گونه که از ظاهر کریمه هم پیداست، آیه به‌هیچ‌وجه صراحتی در بیان وجود خزینه‌های آبی خاص با توصیفاتی که ذکر شد ندارد؛ بلکه می‌گوید ما در حالی آب از آسمان نازل می‌کنیم و آن را به شما می‌خورانیم که شما خودتان توانایی نگهداری آن را به‌صورت وسیع بدون عنایت الهی ندارید و این خداست که آب را برای شما حفظ می‌نماید. آیه درواقع به سیر ایجاد آب از ابتدا تا انتها اشاره می‌نماید. این سیر از بارور کردن ابرها توسط بادها شروع‌شده و با ذخیره‌سازی آن به صورت‌های مختلف، خاتمه می‌یابد و برآیند آن تأمین نیاز انسان‌ها به آب است. سیری که مجموع آن از توانایی انسان خارج بوده و تنها به قدرت الهی در چرخه طبیعت اداره می‌شود.
واضح است که در آیه به‌هیچ‌وجه به چگونگی ذخیره‌سازی آب در طبیعت اشاره‌ای نشده تا نوعی خاص از آن را بر دوش آیه بار نماییم. ضمن اینکه اصل مسأله علمی مذکور، هنوز در سطح یک نظریه بوده و ازلحاظ علمی اعتبار قطعی ندارد تا بتوان روی آن حساب ویژه‌ای بازنمود.
پی‌نوشت:
[1]. حجر: 22.
[2]. خبرگزاری بین‌المللی قرآن، اشاره قرآن به ذخایر عظیم آب خالص زیر بستر اقیانوسها، yun.ir/pjvx2.