در هر قسمت از برنامه «دال» جوانب مختلف مستندهای فاخر جهان بررسی میشود.
برنامه «دال» کاری است از گروه فرهنگ و اندیشه شبکه چهار به تهیهکنندگی «احمدرضا بلیغ» و کارگردانی «احمدرضا زارعی». سردبیری این برنامه را «مریم مومنزاده» به عهده دارد.
این برنامهی ترکیبی در هر قسمت با محوریت یک مستند، موضوع خود را انتخاب میکند و پس از پخش کامل آن مستند، درباره ابعاد مختلف موضوع و مسئله طرح شده در مستند، گفتگویی شکل میگیرد. بدین منظور میزبان برنامه «دکتر کمیل سوهانی» (مستندساز و پژوهشگر اجتماعی) با دعوت از کارشناسان و نخبگان علوم انسانی با در نظر گرفتن موضوع و روایت مستند به گفتوگو و بحث پیرامون مسئله میپردازند.
در این بین، بخشهای گفتگو با آیتمهایی در جهت روشنتر شدن موضوع برنامه، به هم متصل شده و روایت برنامه را شکل میدهند.
بررسی:
قسمت آغازین این برنامه به بررسی مستند زندگی بدون توازن (Koyaanisqatsi) به کارگردانی مستندساز شهیر آمریکایی «گادفری رجیو» میپردازد که به نقد جهان تکنولوژی زدهی امروز میپردازد. مستندی که در سال 1982 به پخش رسید و سبک جدیدی از مستندسازی را رونمایی کرد. مستندهای بزرگ و ماندگاری چون باراکا (Baraka1992) و سمساره (۲۰۱۱ Samsara) نیز به وضوح تحت تاثیر این اثر قرار دارند.
در اثنای برنامه، مصاحبهای از رجیو پخش میشود که یک جمله جالب به کار میبرد: «تکنولوژی قرار بود ابزار بشر باشد ولی الان بشر جزئی از تکنولوژی است.» همین جمله کوتاه، محور اصلی این مستند است و فیلمساز به شکلی کاملاً هنرمندانه و شگفتانگیزی این حرف را به اثبات میرساند.
برای شروع برنامه، انتخاب مستند بهدقت صورت گرفته است و موضوعی انتخابشده است که مسئله روز جهان و کشور در حال پیشرفت ماست. مستند زندگی بدون توازن، جدیترین و خطرناکترین مسئله امروزهی جهان یعنی تکنولوژی را به منصه ظهور میگذارد.
در برنامه «دال» شاهد بررسی دقیقی از این مستند، تکنولوژی و تأثیرات بیشمار آن بر جهان هستیم و مهمان برنامه «آقای سجاد صفار هرندی» نیز اشراف خوبی به فیلم و مباحث داشته و نکات جالبی به مخاطب برنامه ارائه میدهد.
از دیگر نکات مهم برنامه این است که بیش از حد درگیر فرم فیلم نشده و به محتوای فیلم میپردازند و برای بررسی محتوای مهمی چون تکنولوژی از صحبتهای فیلسوفانی چون هایدگر استفاده میکنند.
در آیتم بین برنامهای ـ که به بررسی نظر هایدگر در مورد تکنولوژی میپردازد ـ جملهای جالب بیان میشود: «هایدگر هیچ راه حل مشخصی برای کنترل تکنولوژی ارائه نمیدهد و فقط توجه همگان را به حکمت سنتی جلب میکند.» اما متأسفانه این نکته بسیار مهم به صورت خام رها شده و بررسی نمیشود.
اما قطعاً مهمترین بخش برنامه، قسمت انتهایی «دال» است که به نسبت جامعه اسلامی و تکنولوژی میپردازد، جایی که مهمان برنامه با اشاره به نظریه شهید آوینی تحت عنوان «تکیه تکنولوژی بر ولایت الهی» راه حل شکست تکنولوژیزدگی را ارائه میدهد. هر چند که ابعاد نظریه شهید آوینی بررسی نشده و هنوز کسی نتوانسته این نظریه را بسط دهد اما همین بررسی اجمالیِ، در رسانه ملی امیدوارکننده است.
جمعبندی:
قسمت اول برنامه «دال» رسالت شبکه چهار را عملی ساخته و توانسته است با ساخت برنامهای جذاب با موضوعی کاربردی، مخاطب خاص خویش را راضی کند. امید است که قسمتهای دیگر برنامه نیز به جذابیت این قسمت باشند.