گاهی سوالاتی در حوزه خداشناسی پیش می‌آید که پاسخ عالمانه آن، راهی روشن به سوی درک بهتر اصاف الهی است از جمله سوال و جوابی که بنده ناظرش بودم:
بعد از نماز عشا محضر حضرت آیت الله محمد هادی معرفت بودیم دانشجویي از ایشان سوال کرد که: با توجه به قانون فلسفی "فاقد شی نمی‌تواند معطی شی باشد" پس باید خدا ماده داشته باشد، چون که خدا ماده را به عالم اعطا کرده، لازمه دادن ماده به عالم، این است که خدا هم مثل همین مادیات، ماده داشته باشد یعنی قابل لمس و قابل دیدن باشد.
آیت الله معرفت (رحمةاللهعلیه) در پاسخ فرمودند: تا همین امروز فیزیک‌دانان نمی‌دانند ماده چیست، حتی اتم‌ها که تشکیل دهنده ماده هستند بسیار توخالی هستند.
«در اتم‌ها فضاهای خالی بسیار است و به همین دلیل در صورتی كه تمامی اتم‌ها را به گونه‌ای به هم بفشاریم كه فضای خالی میان آن‌ها از بین برود، یك قاشق چایخوری از این ماده حدود پنج میلیارد تن وزن خواهد داشت: وزنی 10 برابر مجموع وزن تمامی انسان هایی كه در حال حاضر در جهان حضور دارند».
ایشان در مورد کلمه «الصمد» توضیح دادند که در لغت عرب، به سنگ‌های تو پر و بسیار متراکم غیر قابل نفوذ صمد گفته می‌شود بخلاف سنگ پا که خیلی متخلخل و توخالی است.
از جهت علم فیزیک، ماده بسیار تو خالی است. خود ماده از فضاهای خالی زیادی تشکیل شده که مولکول‌ها بین این فضاهای خالی قرار دارند و خود مولکول‌ها نیز تو پر نیستند، چون فضاهای خالی زیادی بین هسته و الکترون است. گذشته از اینکه اجزای هسته اتم نیز فضاهای خالی زیادی بينشان وجود دارد و حتی در مورد اینکه اجزای ریز اتم، تو پر باشند هم نمی‌توان قضاوت کرد؛ چون همین اجزا قابل تبدیل شدن به انرژی هستند یعنی مي‌توانند به طور کامل از بین بروند. بنابراين اساساً هیچ وجود مستقلی برای مادّه نمی‌توان تصور کرد تا چه رسد به اینکه بخواهد جزئی از خالق باشد.
این بحث همان مباحث فلسفی است که اساس وجود اشیاء از جمله ماده، وابسته به صمد بی نیازی است که همه در اصل وجود، نیازمند او هستند همان خدای بی‌نیازی که به ماده کاملاً توخالی موجودیت بخشیده است. بی نیازی که برآورنده نیاز همه نیازمندان است؛ ما هیچ فضای خالی از وجود ذات خداي باری تعالی در عالم نداریم. پس این خداست که از هر جهت و همه ابعاد بی‌نیاز، کامل و پر می‌باشد، الباقی مخلوقات همه محتاج و توخالی هستند.
اتفاقاً کتب لغت هم بر این معنا تاکید دارند، از جمله راغب در مفردات مىگوید: "صمد" به معناى چیزى است که تو خالى نیست، بلکه پر است.[1]
احادیث ما هم برای نیازی و کامل و پر بودن خداوند تاکید دارند، امام حسین (علیه السلام) در حدیثى براى صمد پنج معنا بیان فرموده از جمله اين‌كه: صمد، وجودى است که جوف ندارد. به معناى هر چیز تو پرى است که درونش خالى نباشد.[2]
در روایت دیگرى آمده‌است، صمد کسى است که قائم به نفس و بى نیاز از غیر است.[3]
از امام على بن الحسین (عليه السلام) نقل شده‌است: صمد کسى است که شریک ندارد و حفظ چیزى براى او مشکل نیست و چیزى از او مخفى نمى‌ماند.[4]
----------------------------------------------------------
[1]. راغب اصفهانی، مفردات الفاظ قرآن، ج 1، ص 492، واژه "صمد"؛ ر. ک: صحاح اللغة، مجمع البحرین، جوامع الجامع، قاموس قرآن، نهایه ابن اثیر و... .
[2]. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 3، ص 223.
[3]. همان.
[4]. حرعاملی، وسائل الشیعة، ج 27، ص 189، مؤسسه آل البیت (علیهم السلام) قم، 1409 ق.
نظرات
خوشم میاد که همچین خدایی داریم...