مستند عبای خاکی کاری از گروه علوم قرآنی شبکه قرآن است که در این متن به نحو مختصر به بررسی آن می‌پردازیم.
«عبای خاکی» کاری از گروه علوم قرآنی شبکه قرآن و معارف سیما به تهیه‌کنندگی و کارگردانی «ابراهیم جاهد» است که به گوشه‌ای از زندگی مبلغان دینی در مناطق مختلف کشور و تأثیرات آنان می‌پردازد.
بررسی
ایده اصلی عبای خاکی، از ضروری‌ترین و مهم‌ترین موضوعاتی است که در جامعه کنونی ما نیاز به تبیین با کار هنری دارد؛ مسئله روحانیت و زحمات این قشر که همیشه مورد بی‌مهری عده‌ای قرار می‌گیرد. پرداختن به زندگی مبلغانی که بدون توقع به مناطق مختلف کشور سفر کرده و برای خدمت به افراد مختلف جامعه از هیچ‌چیز دریغ نمی‌کنند، از مسائل مهمی است که باید با کار رسانه‌ای به اطلاع عموم مردم رسانده شود.
اما مهم‌تر از کمیت در ساخت آثاری با این موضوعات، کیفیت هنری اثر است که توانایی جذب مخاطب عام را داشته باشد. پرسش اساسی در مورد مجموعه مستند «عبای خاکی» این است که برای جذب چه مخاطبی به تولید رسیده است؟ آیا مخاطبین این اثر همان قشری هستند که دیدگاه درستی در مورد روحانیت دارند یا مخاطب خاکستری و یا حتی معاند، در جامعه هدف قرار دارند؟
اگر هدف، مخاطب عام امروزی است که به انواع و اقسام پلتفرم‌های مختلف دسترسی دارد و در مقابل خود، آثار مختلف و شاخصی را می‌بیند، با این فرم تکراری و پر از شعار، چگونه چنین مخاطبی را می‌توان جذب کرد؟ به کدامین دلیل، مخاطبی که به راحتی به بهترین آثار هنری جهان دسترسی دارد، مستندی چون عبای خاکی را برای دیدن ترجیح دهد؟ آیا صرف موضوع مذهبی، ارزشی و دینی برای جذب مخاطب کافی است و نیاز به خلاقیت در این موضوعات نیست؟
فیلمساز محترم و دغدغه‌مند از این نکته غافل است آنچه یک اثر هنری را متفاوت می‌کند، نماهای هلی‌شات[1] نیست، بلکه در وهله‌ی اول زاویه نگاه متفاوت و جدید می‌باشد. اینکه از ابتدای فیلم مدح و ثنای مبلغ را بشنویم؛ سپس خدماتی که ایشان به جامعه ارائه کرده را نشان دهیم و در انتها نتیجه بگیریم چه انسان خوبی! فرمی بسیار تکراری است که به مستند-گزارش بیشتر می‌ماند تا مستندِ هنریِ جذاب.
مسئله‌ای که نگرانی بیشتری به همراه دارد پخش این مستند با همین فرم و سیاق در طول حدود دو سال است، در حالی که فقط کیفیت تجهیزات در ساخت آن بالا رفته است (مثلاً نماهای هلی‌شات به کار اضافه شده و یا دوربین بهتری به کار گرفته شده است)، اما نوع روایت همچنان تکراری، کلیشه‌ای و غیر قابل قبول است.
جمع‌بندی: مستند «عبای خاکی» علی‌رغم دغدغه‌مندی و کار بر محور موضوعی درست و حیاتی، اما جذابیت قابل قبولی ندارد و نمی‌تواند تأثیرگذاری لازم را داشته باشد.
پی نوشت:
[1] هلی شات یک کلمه ی دو قسمتی است که «هلی» در بخش اول آن، به معنای هلیکوپتر و «شات» در قسمت دوم آن، به معنای عکاسی و تصویر برداری است؛ البته این عکاسی و فیلم‌‌برداری به صورت هوایی و از زاویه دید آسمان اتفاق می‌افتد.