از مهم‌ترین ویژگی‌های طلایی سبک زندگی اهل‌بیت علیهم‌السلام عبارت‌اند از: «اتکا به عقل و دانش وحیانی»، «توجه به کرامت انسانی و اخلاق‌محور بودن» و «تضمین سعادت و شادکامی».
از دیرباز برخی جریان‌های فرهنگی تلاش داشته‌اند با شیوه‌های مختلفی به آموزه‌های دینی و سبک زندگی اسلامی آسیب بزنند و جامعه اسلامی را به سوی بی‌هویتی و گرایش‌های غیر دینی سوق دهند. از طرفی به هر اندازه افراد جامعه به کارکرد و اهمیت ارزش‌های سبک زندگی دینی واقف باشد، بهتر می‌توانند در مقابل تکانش‌های ضد فرهنگی مقاومت و ایستادگی کنند. ازاین‌رو در این نوشتار تلاش داریم برخی از مهم‌ترین و باارزش‌ترین شاخص‌های سبک زندگی اسلامی را مورد واکاوی قرار دهیم.
شاخص‌های طلایی سبک زندگی اهل‌بیت علیهم‌السلام
1. تضمین‌کننده سعادت و شادکامی
از مهم‌ترین و باارزش‌ترین ویژگی‌های سبک زندگی اهل‌بیت علیهم‌السلام، تضمین سعادت و خوشبختی انسان در زندگی است؛ کما اینکه برنامه انسان سازی و مقررات وحیانی در مکتب اسلام به گونه‌ای ارائه شده است که دنیا و آخرت بشریت را سامان دهد و جامعه انسانی را بر مدار و ریل صحیح زندگی قرار دهد. این در حالی است که سبک زندگی غربی تنها به دنبال بهره‌گیری هرچه بیشتر از لذت‌های مادی و دنیوی بوده و تلاش دارد انسان را به سمت استفاده بیشتر از لذت‌های شهوانی سوق دهد.
اگر انسان به اهمیت و ارزش این تفاوت ماهوی میان سبک زندگی اهل‌بیت علیهم‌السلام و سبک زندگی غربی واقف باشد، به سادگی از کنار آن عبور نخواهد کرد. الگو و سبک زندگی غربی نه‌تنها سعادت زندگی دنیوی انسان‌ها را تضمین نمی‌کند، بلکه به جرئت می‌توان ادعا کرد زندگی ابدی و اخروی انسان را نیز نابود خواهد نمود. ازاین‌رو در یک نگاه، سبک زندگی اهل‌بیت علیهم‌السلام ارائه‌دهنده برنامه و راهکارهایی است که تضمین‌کننده سعادت دنیوی و اخروی انسان است؛ همچنان‌که خدای متعال در قرآن کریم می‌فرماید: «وَ مِنْهُم مَّن يَقُولُ رَبَّنَا ءَاتِنَا فِى الدُّنْيَا حَسَنَةً وَفِى الآخِرَةِ حَسَنَةً وقِنَا عَذَابَ النَّارِ»؛[1] «برخى از مردم می‌گویند: اى پروردگار ما! در دنيا به ما نيكى، و در آخرت نيز به ما نيكى عطا فرما و از عذاب آتش نگاهمان‌دار».
2. توجه به کرامت انسانی و اخلاق‌محور بودن
بر خلاف سبک زندگی غربی که بیشتر بر مدار لذت‌گرایی و شهوت می‌چرخد، سبک زندگی اسلامی اخلاق‌محور است و تلاش دارد کرامت انسانی را پاس بدارد. این ویژگی طلایی، جامعه انسانی را از بسیاری از رفتارهای غیر انسانی بازمی‌دارد و افراد را به سمت رفتارهای صحیح و منطقی سوق می‌دهد.
توجه به اخلاق در موارد بسیاری، جامعه انسانی را از زیاده‌خواهی‌های افراطی بازمی‌دارد و مانع می‌شود که افراد حقوق یکدیگر را تضییع نمایند. در این چنین مدل زندگی، حتی غیر همکیشان نیز از حقوق مشخص برخوردار هستند و کسی نمی‌تواند حقوق دیگران را ضایع کند.
این موضوع در نامه و فرمان امام علی علیه‌السلام به مالک اشتر به صراحت قابل مشاهده است: «وأشعِرْ قَلبَكَ الرَّحمَةَ لِلرَّعِيَّةِ، والمَحَبَّة لَهُم، واللُّطفَ بِهِم، ولاتَكونَنَّ علَيهِم سَبُعا ضارِيا تَغتَنِمُ أكلَهُم فإنَّهُم صِنفانِ: إمّا أخٌ لَكَ في الدِّينِ، أو نَظيرٌ لَكَ في الخَلقِ»؛[2] «دل خود را آكنده از مهر و محبّت و لطف نسبت به مردم گردان و مبادا براى آنان چون جانور درنده‌ای باشى كه خوردنشان را غنيمت دانى؛ زيرا كه مردم دو دسته‌اند: يا برادر دينى تو هستند يا همنوع تو».
3. اتکا به دانش وحیانی و عقلانی
یکی دیگر از ویژگی‌های طلایی سبک زندگی اهل‌بیت علیهم‌السلام، تکیه بر عقل و رهنمودهای الهی است. بر این اساس در فرهنگ و سبک زندگی اهل‌بیت علیهم‌السلام بیشترین سفارش به استفاده از عقل شده است. این قدرت تعقل و اندیشه‌ورزی است که جامعه انسانی را به سمت سعادت سوق می‌دهد. البته در این مدل زندگی علاوه بر قدرت تعقل و اندیشه‌ورزی، دانش وحیانی نیز چراغ راهی برای پیدا کردن راه سعادت و خوشبختی است.
این در حالی است که سبک زندگی غربی، خود را از باورهای وحیانی و آسمانی محروم کرده و هیچ توجهی به اندیشه توحیدی و وحیانی ندارد. در واقع سبک زندگی غربی تلاش دارد بر اساس قراردادهای بشری و دانش تجربی، جامعه انسانی را سامان دهد. این شیوه در مدیریت جامعه انسانی، همواره با خطاهای فراوانی همراه است و سعادت دنیوی و اخروی افراد را تضمین نمی‌کند.
در اهمیت و ارزش دانش وحیانی و تعقل‌ورزی، مطالب فراوانی در منابع اسلامی وارد شده است؛ برای نمونه خداوند متعال در آیاتی از قرآن می‌فرماید:
- «وَيَوْمَ يَعَضُّ الظَّالِمُ عَلَى يَدَيْهِ يَقُولُ يَا لَيْتَنِي اتَّخَذْتُ مَعَ الرَّسُولِ سَبِيلًا»؛[3] «روزى است كه ستمكار دست‌هاى خود را مى‌گزد [و] مى‌گويد: ای کاش با پيامبر راهى برمى‌گرفتم».
- «وَقَالُوا لَوْ كُنَّا نَسْمَعُ أَوْ نَعْقِلُ مَا كُنَّا فِي أَصْحَابِ السَّعِيرِ»؛[4] «و گويند: اگر شنيده [و پذيرفته] بوديم يا تعقل كرده بوديم، در [ميان] دوزخيان نبوديم».
جمع‌بندی
در یک جمع‌بندی ساده می‌توان چنین گفت که الگو و سبک زندگی غربی، تمام توجه خود را معطوف به الگویی بر پایه و مدار لذت و شهوت کرده است و هیچ برنامه‌ای برای سعادت و خوشبختی ابدی انسان‌ها ندارد. این در حالی است که سبک زندگی اهل‌بیت علیهم‌السلام با یک نگاه جامع و کامل، به تمام ابعاد زندگی انسانی توجه دارد.
پی‌نوشت:
[1]. بقره: 201.
[2]. نهج‌البلاغه، نامه 53.
[3]. فرقان: 27.
[4]. ملک: 10.
